Verlies van gemeenschapsgevoel en de opkomst van populisme gaan hand in hand, ontdekte de Britse econome Noreena Hertz. En het bedrijfsleven speelt daar een belangrijke rol in. ‘Het besef moet doordringen dat beter zorgen voor personeel, consument en vooral de wereld winstgevender is.’
Over een ding wil Noreena Hertz aan het begin van het interview duidelijk zijn. Over twee dingen, om precies te zijn. ‘Ik ben geen anti-kapitalist. En ik ben ook niet tegen globalisering. Dat is belangrijk om te weten, zeker gezien de illustere doelgroep die dit verhaal onder ogen krijgt,’ glimlacht de 53-jarige econome, activiste en schrijfster, terwijl ze haar handen warmt aan een kop ontbijt-thee met melk. De eigenaresse van café Sweet Things doet de terrasverwarming aan, die meteen als licht dient. Naast ons opent de groenteboer zijn stal.
De extra warmte is geen overbodige luxe want het vraaggesprek vindt ‘s ochtends om 8 uur plaats, enkele deuren verwijderd van het statige pand waar Friedrich Engels ooit woonde. Aan het einde van de straat is Primrose Hill verborgen in de Dickensiaanse mist. Heel attent heeft Hertz Little Hotties meegenomen, handwarmers die ze voor het eerst gebruikte in Davos, waar ze gastspreker is geweest op het Wereld Economisch Forum. Een Zoom-gesprek had gekund, maar niets gaat boven een ontmoeting in persoon.
Wie is Noreena Hertz?Noreena Hertz (53) is een Britse econoom en filosoof. Naast haar werk als hoogleraar politieke wereldeconomie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, associate director van het Centre for International Business and Management (Cambrige University) en hoogleraar global sustainability and finance aan de Duisenberg School of Finance, schreef zij verschillende boeken. Waaronder in 2002 De stille overname en onlangs The lonely century. Hertz wordt wel gezien als het Europese antwoord op publicist Naomi Klein.
Dat raakt de essentie van haar jongste boek. In The lonely century: coming together in a world that’s pulling apart schrijft ze hoe eenzaamheid de menselijke conditie aan het worden is, een ontwikkeling die door COVID-19 in een stroomversnelling is geraakt. Loneliness gaat verder dan alleen zijn. ‘Het gaat ook over onthechting van medeburgers, van de overheid, van werkgevers. Steeds meer mensen voelen zich onzichtbaar, in politiek, economische en technologisch opzicht. Het gaat veel verder dan het persoonlijke.’
Vijandige wereld
Hertz had het boek in maart af maar ze heeft twee maanden extra genomen om de gevolgen van de lockdowns erin te verwerken. De aanleiding van het boek was evenwel de opkomst van het populisme, het verlies van gemeenschapsgevoel. Ze sprak met een Amerikaan die de broederschap miste van de tijd dat hij op het spoor werkte en warmte vond bij Trump-manifestaties. Met een Milanese ondernemer die zich een vreemde voelde in de stad en plezier vond in gezellige avonden van de Liga. ‘Ze ervaren de wereld als vijandig.’
Hertz werd begin deze eeuw bekend met De stille overname. De globalisering en het einde van de democratie, een kritiek op de dominante vorm van kapitalisme: het neoliberalisme. ‘Ik voel me meer thuis bij het traditionele kapitalisme met een communautair ethos. Dat vind je in Aziatische landen, in Scandinavië en op het Europese vasteland.’ Ze wijst erop dat Adam Smith, de vader van het liberalisme, weliswaar faam verwierf met de Onzichtbare Hand van de marktwerking, maar ook schreef over moraliteit, over het belang van gemeenschapszin.
Welke rol hebben ondernemers eigenlijk in de samenleving? En welke verantwoordelijkheid? Wat dragen ze bij aan een duurzame, inclusieve samenleving? Forum maakte een korte serie interviews ter gelegenheid van de Bilderberg Conferentie die op 5 februari online plaats vond. Lees ze allemaal op www.vno-ncw.nl/forum
‘Ik kom uit een geslacht van middenstanders, en waardeer de innovatieve ondernemingsgeest. Het bedrijfsleven is belangrijk, maar overheid heeft de morele plicht in te springen waar de markt faalt. Samen met massa-immigratie, ontkerkelijking, de teloorgang van het vakbondswezen en digitalisering ziet ze neoliberalisme als een van de redenen van vereenzaming en, in het verlengde daarvan, de populistische revolutie. Dat vooral de Angelsaksische landen met populisme te maken hebben, is voor haar geen verrassing.
Interview gaat na de foto verder