‘Gemeente moet rode loper uitleggen voor ondernemers’

Het blikveld en de verantwoordelijkheid van gemeenten wordt steeds groter. Ook de regionale economie valt daaronder, zegt Annemarie Jorritsma, nog even voorzitter van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. ‘Geef gemeenten daar de ruimte voor.’ Enge gedachte? Of wordt de gemeente de redder van het bedrijfsleven?

Mevrouw Jorritsma, hebben de gemeenten het bedrijfsleven eindelijk ontdekt?
‘Nee hoor, gemeenten beseffen al langer hoe belangrijk de regionale economie is. Wat er nu wel bijkomt, is de grotere verantwoordelijkheid van gemeenten voor het arbeidsmarktbeleid en voor participatie. Als inwoners geen werk kunnen vinden en afhankelijk worden van een uitkering, zijn gemeenten zelf financieel de dupe. Dus ze hebben nog meer een direct belang om de economie in de regio te stimuleren.’

U zegt regio, maar gaan gemeenten niet gewoon voor hun eigenbelang?
‘Dat lijkt misschien zo, maar gemeenten kunnen het niet alleen. De meeste inwoners werken in de regio, niet in de gemeente zelf. Dat geldt ook voor mijn eigen gemeente Almere. Schiphol is mijn grootste werkgever, dus heb ik ook belang bij de ontwikkeling van Amsterdam en Haarlemmermeer.’

Gemeenten willen toch allemaal een outletcenter binnen de gemeentegrens?
‘Dat is het beeld, maar volgens mij komt dat niet zo vaak meer voor. Gemeenten gunnen elkaar tegenwoordig iets. Kijk naar de regio rond Eindhoven: Helmond heeft de automotive sector, Veldhoven concentreert zich op semiconductors, en Eindhoven zelf heeft de universiteit.’

‘Gemeenten werken ook meer samen bij het binnenhalen van buitenlandse bedrijven. Het is niet meer zo dat de ene week de burgemeester van Amsterdam in China op bezoek komt en de week daarop de burgemeester van Rotterdam. Ze doen de acquisitie samen in de Dutch Trade Board. We moeten met z’n allen eerst zorgen dat een bedrijf naar Nederland komt, daarna zien we wel waar precies.’

Veel gemeenten zitten met dure, onverkoopbare grond. Die willen ze toch zo snel mogelijk kwijt?
‘Ja, maar daar hebben ze ook al op afgeschreven en afgewaardeerd. Ik denk dat we door de diepste crisis heen zijn en dat bedrijven straks weer grond nodig hebben. Ook in dit geval is samenwerking de oplossing. Want alleen zo kun je komen tot het schrappen van plannen voor nieuwe kantoren waar geen vraag naar is.’

En als gemeenten elkaar nog steeds beconcurreren?
‘Dan heeft de provincie een coördinerende taak. Maar het werkt veel beter als gemeenten zelf inzien dat zij belang hebben bij de groei van hun buurgemeenten, dan wanneer een toezichthouder van bovenaf zou ingrijpen. Ik heb de indruk dat het oude gedrag zo vanzelf verdwijnt.’

Laat duizend bloemen bloeien?
‘Nou, er zijn wel een paar voorwaarden. Gemeenten moeten de ruimte krijgen om zich op de regionale economie te richten. Nu zie je dat ze financieel sterk afhankelijk zijn van het Rijk. Alles loopt langs verticale lijnen naar Den Haag, met allerlei regels en voorschriften. Als je als gemeente een beroep wilt doen op investeringsmiddelen voor het mkb, krijg je te maken met een diarree aan eisen. Het zou goed zijn als een deel van het budget rechtstreeks naar de regio’s gaat, want als gemeenten en bedrijfsleven samen beleidskeuzes maken, dan moeten ze ook financiële keuzes kunnen maken. Ook de discussie over herziening van het belastingstelsel gaat daarover.’

U wilt zelf meer belasting gaan heffen?
‘Ja in de zin van een groter lokaal belastingaandeel. Maar nee als u bedoelt dat wij belastingen willen verhogen. Het gaat om een verschuiving.’

Als gemeenten de vrije hand krijgen, is dat toch de angst van ondernemers.
‘Ik ken de klacht van het bedrijfsleven over onder meer de OZB (onroerendezaakbelasting; red.), maar wil erop wijzen dat gemeenten de lasten voor ondernemers nauwelijks hebben verhoogd de afgelopen tijd, in tegenstelling tot het Rijk.’

‘De regels van de rijksoverheid voor financiering zijn vaak rigide. Een voorbeeld is de BIZ, de regeling voor bedrijveninvesteringszones. Bedrijven moeten daarmee aan de slag kunnen. Nu is het zo dat ondernemers zich op basis van vrijwilligheid in moeten zetten voor de totstandkoming van een BIZ. Dat is veel werk als je dat naast je bedrijf moet doen. Daar zou iets op gevonden moeten worden, en daarin kunnen we samen met VNO-NCW en MKB-Nederland optrekken.’

Hier ligt een mooie taak voor gemeenten: bedrijven helpen.
‘Gemeenten zouden een one stop shop voor bedrijven moeten zijn. Voor ondernemers is de overheid vaak een veelkoppig monster, dus je moet zorgen dat ze bij hun eigen gemeente terechtkunnen met al hun vragen. De rode loper uitleggen. En ondertussen de regeldruk in de gaten houden. Als je wilt dat de focus op de regio komt te liggen, moet niet elke gemeente zijn eigen regels hebben.’

‘Ik wijs er wel op dat bedrijven niet meteen aan allerlei subsidies moeten denken, want de rijke subsidiepot is verleden tijd. Ik doel meer op de samenwerking op het gebied van economie, arbeidsmarkt en onderwijs. De verbinding tussen het bedrijfsleven en het beroepsonderwijs in de regio komt bijvoorbeeld moeizaam tot stand als je niet een beetje helpt. Bedrijven kunnen soms intern gericht zijn, vragen die binnen een bedrijf leven kun je dan als gemeente naar buiten helpen.’

Regionaal denken, dus grotere gemeenten?
‘Nee, als we de discussie over de bestuursstructuur weer openen, zijn we nóg bezig als de volgende crisis zich aandient. Nederland heeft nu eenmaal veel bestuur. We moeten gewoon met elkaar aan de slag. De verbinding tussen bedrijfsleven, kennisinstellingen en regionale overheden: dat is de nieuwe polder.’