Seksuele intimidatie op de werkvloer: zo voorkom je dat als werkgever

Nog steeds actueel - Een hand op een knie, seksueel getinte appjes en soms gaat het veel verder dan dat. 60 procent van de vrouwen en 20 procent van de mannen heeft te maken met seksuele intimidatie op de werkvloer. Bij één op de drie vrouwen gaat zelfs om een fysieke vorm ervan. Wat kun je hier als werkgever doen tegen deze vorm van ongewenst gedrag? Vijf tips.

'Seksuele intimidatie? Dat speelt helemaal niet bij ons'

'Oh, maar we hebben zo'n fijne sfeer op het bedrijf, dat speelt helemaal niet bij ons en we krijgen ook geen klachten’, hoort Karin Bosman regelmatig. Maar geen klachten zegt niet zoveel. ‘Vergeet niet dat de schaamte bij werknemers vaak heel groot is. Schaamte én schuldgevoel. Zij hebben vaak het gevoel dat zíj wat fout hebben gedaan. En in sommige bedrijven is het de baas zelf die zich schuldig maakt aan ongewenst gedrag.'

Bosman weet waar ze over praat. Twee jaar lang was zij het slachtoffer van ongewenst gedrag door haar directeur. Ze schreef er zelfs een boek over (Spugen op de tosti van Hans) waarin ze vertelt hoe ze van een krachtige vrouw veranderde in een angstig slachtoffer. De gebeurtenissen hebben haar veranderd. Inmiddels is Bosman een internationaal gevraagd spreker, activist, ceo van About Workplace Harassement, waar ze slachtoffers begeleidt en ceo van Report App, een tool voor bedrijven om een veilige werkvloer te creëren.

Elk bedrijf en elke organisatie is verplicht om te zorgen voor een gezonde werkomgeving. Toch heeft 60 procent van de vrouwen en heeft 20 procent van de mannen te maken met seksuele intimidatie op de werkvloer. Ené op de drie vrouwen zelfs met een fysieke vorm van seksuele intimidatie, zoals aanranding. Slechts 37 procent van de slachtoffers maakt daar melding van, concludeerde het College voor de Rechten van de Mens deze zomer na onderzoek onder tweeduizend werknemers en driehonderd werkgevers.

Tip#1 Maak melden heel gemakkelijk

‘We proberen voor de medewerkers zoveel mogelijk drempels weg te halen om ongewenst gedrag melden’, zegt Alexander Stolze, head of vitality bij ING Benelux. De bank heeft veel aandacht voor het welbevinden van de medewerkers. En daar hoort aandacht voor psychosociale veiligheid zeker bij. Denk aan het voorkomen van pesten, discriminatie, agressie en seksuele intimidatie. ‘Qua wet- en regelgeving hebben we alles wel tot de puntjes geregeld, maar er is meer nodig.’

Daarom doet de ING veel aan awareness, zegt Stolze. ‘Vanuit de insteek risk & compliance hebben we het programma Speak Up, waarbij we onze werknemers stimuleren om zaken te melden waar ze vraagtekens bij hebben. Of dat nu over de uitvoering van regels en wetgeving, gedrag of normen en waarden gaat. Om het relevant te maken worden regelmatig lastige dilemma’s gedeeld en besproken en zijn er voor iedere werknemer verplichte e-learnings.’

Tip# 2 Praat over ontoelaatbaar gedrag met je medewerkers

Er is zelfs een speciaal team, het zogenoemde Team Wellbeing, vertelt Stolze. Dat team heeft onlangs een nieuwe campagne en bijbehorende e-learning gelanceerd met de titel #notOk. 'Hierin komen allerlei situaties voorbij die met ongewenst gedrag te maken hebben. En dat gaat óók over seksuele intimidatie. Zo is er een filmpje gemaakt, waarbij twee mannen die met een vrouwelijke collega in de lift staan, een flauwe platte grap maken. Want juist over dit soort ongemakkelijke situaties moeten we het met elkaar hebben.'

'Juist over ongemakkelijke situaties moeten we het met elkaar hebben'

'Wat een gezeur: ik heb toch al beleid gemaakt'

'#Metoo heeft seksuele intimidatie zeker op de kaart gezet, maar het blijft vaak bij veel woorden en weinig daden', stelt Inge te Brake fijntjes. Zij is voorzitter van de Landelijke Vereniging van Vertrouwenspersonen en al jaren werkzaam op het terrein van ongewenste omgangsvormen, integriteit en gedrag op de werkvloer. Ze ziet hoe bedrijven vaak wel alles op papier hebben geregeld: er is beleid, er is een vertrouwenspersoon en een klachtencommissie. 'Maar daar blijft het dan bij. Er wordt nog heel veel gebagatelliseerd. En dat geldt voor alle vormen van ongewenst gedrag. Je wilt niet weten hoeveel mensen er gepest worden op hun werk. Werkgevers en managers weten ook vaak niet waar we het nu eigenlijk over hebben. Ik geef veel trainingen en het eerste deel gaat uitsluitend over bewustwording: waar hebben we het nu over? Het heeft echt nog veel te weinig prioriteit, bij directies en managers. Pas als er sprake is van ernstige problematiek lijkt men wakker te worden.' Bosman: 'Het is zo belangrijk om medewerkers bij het beleid te betrekken, wat hebben zij nodig? Wat voor situaties komen zij tegen?'

Tip#3 Laat weten bij wie je medewerkers terecht kunnen voor het melden van grensoverschrijdend gedrag

Bedrijven zijn volgens de Arbowet verplicht om een 'beleid voor psychosociale arbeidsbelasting (PSA)' vast te leggen, waaronder ook veiligheid op de werkvloer valt. Er zijn handvatten voor slachtoffer, omstanders en werkgevers om seksuele intimidatie beter te herkennen en het aan te pakken: de Wegwijzer Seksuele Intimidatie die TNO heeft vorig jaar in opdracht van het ministerie van SZW heeft gemaakt. Een van de dingen die kan helpen is het aanstellen van een interne of externe vertrouwenspersoon, hoewel wettelijk (nog) niet verplicht. Zo'n vertrouwenspersoon, verduidelijkt Te Brake, is in eerste plaats een luisterend oor. 'De vertrouwenspersoon doet niets zonder toestemming van de medewerker. Het is heel belangrijk om dit helder te communiceren. Een vertrouwenspersoon staat náást de medeweker in kwestie.' Maar dan moet je natuurlijk wel weten wie de vertrouwenspersoon in jouw bedrijf is. Karin Bosman: 'Stel diegene voor, maak een pr-filmpje. Je bent er niet met alleen de naam en een mailadres op het intranet. De drempel voor slachtoffers om te gaan praten is zo hoog.'

'Je moet wel tegen een grapje kunnen hoor'

'Het is maar een grapje' of 'tja, daar moet je in onze wereld maar tegen kunnen'. Het zijn opmerkingen die Glenn Hommering, chief compliance officier bij Ballast Nedam, ook regelmatig hoort. Het is voor hem glashelder: 'Een grap is pas leuk, als beide partijen dat vinden. En mannenwereld of niet, we gaan hier met respect met elkaar om.' Dat krijgt iedere nieuwe werknemer tijdens het zogenoemde onboarding programma meteen te horen en in de verschillende bedrijfsonderdelen is ook aandacht voor het bespreekbaar maken van ongewenst gedrag. 'Maar dan nog gaat het wel eens mis.' Hij vertelt over situatie van twee jaar geleden. Een medewerker bleek foute grappen te hebben gemaakt én misplaatste appjes naar een stagiaire te hebben gestuurd. 'We hoorden dat pas na afloop van haar stage en zijn met haar in gesprek gegaan. Een formele klacht wilde ze niet indienen, te bang wat anderen wel niet zouden denken.'

Hommering is vervolgens met de medewerker in kwestie in gesprek gegaan. 'Hij schrok, had het natuurlijk niet zo bedoeld, maar hij begreep ook wel dat hij echt over de schreef was gegaan. Omdat we geen formele klacht hadden, konden we niet zoveel. Maar ik heb wel serieus met hem gesproken. Wat zou hij in onze situatie doen? En toen heeft zelf hij besloten op te stappen.'

Tip#4 Spreek medewerkers meteen aan op ongewenst gedrag en laat weten dat je dit niet accepteert

'Het is belangrijk om heel duidelijk te zijn: dit gedrag kan niet',  zegt Hommering. 'Soms geven we iemand eerst een waarschuwing. Het is dan duidelijk dat dit niet nog een keer moet gebeuren.' En praat erover op de werkvloer, raadt hij aan, aan de hand van concrete en herkenbare voorbeelden om te bepalen waar de grens ligt.

'Het gebeurt zo vaak dat leidinggevende of zelfs de directeur meelacht'

Inge te Brake weet hoe lastig het vaak voor collega's en teamleiders is om medewerkers of collega's op hun gedrag aan te spreken. 'In mijn cursussen oefenen ik dat ook vaak. Het gebeurt ook vaak dat leidinggevende of zelfs de directeur meelacht. Terwijl het juist zo belangrijk is dat de top en plein public uitdraagt dat dit niet kan. Je moet dit gedrag meteen afkappen. Voorbeeld zijn telt.'

'Iedereen werkt meer thuis, dus seksuele intimidatie komt niet meer voor'

'Online gaat alle vormen van ongewenst gedrag gewoon door. Het is juist nog veel gemakkelijker om mensen te intimideren, pesten, buiten te sluiten of te treiteren', stelt Inge te Brake. Ze geeft het voorbeeld van een vrouw die in een online meeting door een mannelijke collega gecomplimenteerd wordt voor 'haar spannende blouse'. Aan het einde van de meeting wordt zelfs gevraagd of ze die de volgende dag weer aan wil doen wanneer ze samen met hem naar een client gaat. 'Dan is mijn dag weer goed', zegt hij. De vrouw voelt zich zo ongemakkelijk en onveilig, dat ze zich de volgende dag heeft ziekgemeld.

Tip#5 Neem slachtoffers altijd serieus

Buikpijn, hartklachten, burn-out. De gevolgen van ongewenst gedrag zijn enorm, zegt Karin Bosman. 'Ik hoop dat ik met mijn werk meer 'Hansen' heb kunnen exposen. Dat is mijn missie geworden. Neem slachtoffers serieus en deel verhalen, zodat anderen zich niet alleen voelen.'

Ze benadrukt dat het zeker niet alleen om kleine incidenten gaat. 'Was het maar waar. In mijn praktijk kom ik mensen tegen die een eind aan hun leven willen maken omdat ze getreiterd worden door human resources, een vrouw die op een congres door haar baas is aangerand. Het komt echt overal voor. En wat te denken van stagiaires, ook zo'n kwetsbare groep. Er zijn zelfs stagebegeleiders op scholen die adviseren om het maar te accepteren anders zijn ze de stageplek kwijt.'

Vandaag begint voor de 21ste keer de internationale campagne Orange the World van de Verenigde Naties, waarbij onder meer gebouwen oranje worden uitgelicht om aandacht te vragen voor geweld tegen vrouwen en meisjes. Ook in Nederland gebeurt dit en wordt deelgenomen aan de campagne door bedrijven, overheden, scholen en andere publieke instellingen.