'Niemand zal alleen maar blij worden van onze voorstellen', zei Hans Borstlap bij de presentatie van het rapport van zijn commissie over de toekomst van de arbeidsmarkt. Een goede inschatting, want behalve 3 goede suggesties zien ondernemers ook 3 minder goede ideeën in het advies van de commissie Borstlap aan het kabinet. 'Het echte werk begint nu pas.'
De rapporten over hoe de arbeidsmarkt van de toekomst eruit zou moeten zien, buitelen over elkaar heen de laatste tijd. Na de publicatie vorige week van Het betere werk van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), was het deze week de beurt aan de commissie-Borstlap om het kabinet hierover van input te voorzien. Het rapport van de commissie Regulering van Werk heeft als naam meegekregen In wat voor land willen wij werken. Commissievoorzitter en oud-ambtenaar Hans Borstlap benadrukt dat het hier om denkrichtingen gaat en concrete voorstellen inwisselbaar zijn voor betere.
Welke ideeën heeft de commissie-Borstlap?
Ook ondernemingsorganisaties broeden al een tijdje op de arbeidsmarkt van de toekomst. Door verdergaande digitalisering, denk bijvoorbeeld aan kunstmatige intelligentie en de opkomst van de platformeconomie, verandert immers ook het ondernemen en daarmee het werkgeverschap. Heeft de commissie-Borstlap hier goede ideeën over in de aanbieding? Het antwoord is zowel 'ja' als 'nee'. De opdracht aan zowel de polder als de politiek is om de komende periode met elkaar te kijken wat kan.
3 goede ideeën van de commissie-Borstlap:
#1 Toekomst vraagt om meer opleiden en ontwikkelen
Als de wereld om ons heen verandert, moeten we zelf mee-ontwikkelen. Dat geldt voor iedere ondernemer, maar ook voor iedere werkende. Goed dus dat Borstlap adviseert dat iedereen bij geboorte een persoonlijk ontwikkelbudget zou moeten krijgen. Ook de werkgever draagt daar in zijn visie aan bij. En bij ontslag wordt de transitievergoeding in het ontwikkelbudget gestort.
Meer aandacht dus voor de noodzaak van meer opleiding en ontwikkelen, al blijft nog een beetje duister hoe de eigen verantwoordelijkheid van de werknemer wordt ingevuld. Gelukkig wordt het oude – door zowel werkgevers als vakbonden gesteunde – idee van meer individuele begeleiding op de arbeidsmarkt met bijvoorbeeld loopbaanadvies en een loopbaan-APK ook van stal gehaald. Het uitgangspunt zou moeten zijn dat iedere medewerker een onderneming beter moet verlaten dan hij of zij is binnengekomen.
Wat stelt de commissie-Borstlap voor?Scholing: een persoonlijk ontwikkelbudget voor iedereen bij geboorte. Zelfstandigen betalen voor voorzieningen tegen kennisveroudering
Zelfstandigenaftrek: belastingvoordelen voor zelfstandigen worden afgebouwd
Premies: hogere werkgeverspremies voor flexwerkers
Minimumloon: een hoger wettelijk minimumloon voor flexwerkers
Ontslagrecht: bij bedrijfseconomische omstandigheden meer ruimte om functie, arbeidsplaats en werktijd aan te passen
Uitzendwerk: maximaal 26 weken, alleen voor piek en ziek
Contracten: tijdelijk contract mag maximaal twee jaar duren
WW: de uitkering voor ontslagen werknemers wordt korter en hoger
Ziekte: één jaar loondoorbetaling bij ziekte door werkgevers in plaats van twee
Arbeidsongeschiktheid: een basisverzekering voor alle werkenden die een jaar niet hebben kunnen werken. Zelfstandigen gaan premies betalen voor arbeidsongeschiktheidsverzekering
#2 Nieuwe zekerheden voor alle werkenden
De plannen voor meer scholingsmogelijkheden – voor iedereen en niet alleen voor werknemers met een vast dienstverband – passen goed binnen het idee dat er nieuwe zekerheden nodig zijn voor álle werkenden. Die noodzaak hangt samen met de effecten van flexibilisering. Ondernemers hebben die flexibiliteit nodig, maar werkenden kunnen wel een beetje houvast gebruiken in deze turbulente tijden. Het is goed dat Borstlap dit erkent. Niet het 'muurvaste' contract kan die zekerheid bieden maar de wetenschap dat je de kennis en capaciteiten up to date zijn binnen een rap veranderende economie wel. Waar Borstlap verder vooral mikt op regulering – waardoor de balans een beetje zoekraakt – zijn werkgevers van mening dat ondernemers én werkenden het meest gebaat zijn bij minder en eenvoudiger regels, en vervolgens ook strengere handhaving daarvan.
#3 Vast kan minder vast
Het vaste contract moet minder vast, stelt de commissie-Borstlap. De relatie tussen werkgever en werknemer kan best een stukje losser worden. Als dat nodig is wegens bedrijfseconomische omstandigheden, mogen werkgevers functie, arbeidsplaats en werktijd van werknemers aanpassen. Ook zou, na goedkeuring door het UWV, deeltijdontslag kunnen worden opgelegd, zo is zijn voorstel. Op die manier creëer je voor werkgevers meer mogelijkheden voor 'interne flexibiliteit' en hoeft er minder een beroep gedaan te worden op flexkrachten, is de gedachte. Of dit in de praktijk ook echt zou werken, moet nog bezien worden. Een en ander mag niet in strijd zijn met zwaarwegende belangen van de werknemer, aldus het rapport, en dat is natuurlijk al snel een discussiepunt.
3 slechte ideeën van de commissie-Borstlap:
#1 Flexwerk wordt duurder en dat kost werkgelegenheid
Hogere werkgeverspremies in de sociale zekerheid voor flexwerkers, een hoger wettelijk minimumloon voor flexkrachten, een minimum aantal betaalde uren per kwartaal voor oproepcontracten: Borstlap komt met véél voorstellen om mensen die flexibel werken duurder te maken. En dat terwijl de Wet Arbeidsmarkt in Balans (WAB) flex ook al duurder heeft gemaakt. Sowieso wordt de mogelijkheid tot uitzendwerk fors ingeperkt: maximaal 26 weken en alleen voor piek en ziek, is de gedachte van Borstlap. Voor veel sectoren met seizoenswerk of sterk fluctuerende bedrijvigheid zou dit ernstige consequenties hebben voor de bedrijfsvoering en dus de werkgelegenheid.
#2 Keuzevrijheid wordt minder
De commissie-Borstlap stelt voor dat er straks nog maar drie smaken zijn voor werkenden: iemand is een werknemer met een contract, een uitzendkracht, óf een zelfstandige. Iedereen die voor een bedrijf of organisatie werkt, is in principe werknemer. Ténzij het aantoonbaar om een uitzendopdracht gaat binnen de beperkingen die Borstlap daarvoor wil stellen. Of ténzij de opdrachtgever kan aantonen dat de werkende echt een zelfstandige is. Wat de wens is van de werkende of de werkgever wordt daarmee irrelevant. Voor veel zzp’ers betekent dit een forse aanslag op hun zelfstandigheid. Zij willen in vrijheid kunnen ondernemen en zeggenschap hebben over hun eigen werk. En dat terwijl we ondernemerschap zouden moeten koesteren als bron van welvaart.
#3 Verdergaande juridisering
Het is opvallend dat de commissie-Borstlap in een samenleving waar autonomie en keuzevrijheid steeds belangrijker wordt voor werknemers juist de andere kant op lijkt te willen. Er zou een universeel juridisch fundament moeten komen zonder individuele keuzevrijheid. De juridisering van de arbeidsmarkt wordt daardoor eerder méér dan minder. Dat is jammer aangezien het gelijker behandelen van werkenden als het gaat om sociale zekerheid en belastingen juist ruimte zou moeten bieden om een verscheidenheid aan arbeidsrelaties gelijkwaardig naast elkaar te laten bestaan.
Bovendien is werkgeverschap méér dan een juridisch contract. Een onderneming en arbeid hebben brede maatschappelijke betekenis. Werk is zingeving, werk is de toekomst vormgeven. Dus geldt voor iedereen: werk hebben staat voorop. In een arbeidsmarkt die daar maximaal de mogelijkheid toe biedt.
Op de hoogte blijven van onze leukste artikelen? Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.
Wat vinden brancheorganisaties van de plannen van de commissie-Borstlap?
- Bouwend Nederland is blij dat de commissie naar de arbeidsmarkt als geheel heeft gekeken. ‘De arbeidsmarkt heeft een nieuwe jas nodig, en niet alleen nieuwe elleboogstukken’, zegt Jörgen Hulsmans, plaatsvervangend directeur Beleid en vereniging van Bouwend Nederland.
- ‘De commissie toont lef en leiderschap’, vindt de FME . De brancheorganisatie voor de technologische industrie is vooral positief over het advies van de commissie dat alle werkenden in staat moeten worden gesteld om zichzelf te ontwikkelen en te blijven leren. ‘Door technologie ontstaan nieuwe banen, die alleen ingevuld kunnen worden met een passend opgeleide beroepsbevolking’, zegt FME-voorzitter Ineke Dezentjé.
- Ook het Verbond van Verzekeraars is blij met de aandacht van de commissie op bijscholing en inzetbaarheid. Dat zal helpen om te voorkomen dat werkenden te lang blijven zitten in banen die te zwaar zijn om tot het pensioen vol te houden, meent algemeen directeur Richard Weurding. De verzekeraars maken zich wel zorgen over de halvering van de loondoorbetalingsperiode en de basisvoorziening voor arbeidsongeschiktheid voor alle werkenden. Het huidige systeem prikkelt werkgevers om zich in te zetten voor preventie en re-integratie. Die prikkel zou wegvallen als de periode van loondoorbetaling korter wordt.
- De voorstellen voor een gelijk fiscaal speelveld en basiszekerheden voor alle werkenden vallen goed bij de ABU, brancheorganisatie van uitzendbureaus. Maar over de adviezen over uitzendwerk en payrolling is de ABU kritisch. Uitzendwerk vervult een belangrijke functie, het maakt bedrijven wendbaar en helpt mensen aan het werk. De adviezen van de commissie doen die functie geen recht, meent de ABU.
- Na de Wet arbeidsmarkt in balans legt ook Borstlap weer de nadruk – teveel nadruk zelfs – op de flexibiliteit. Dat gaat ten koste van de productiviteit en de werkgelegenheid. Ja, werk verandert, maar ‘het is belangrijk dat er niet dogmatisch gekeken wordt naar de contractvorm’, vindt Hester Duursema, directeur Detailhandel Nederland. Zekerheden zitten niet in contractvormen maar in het faciliteren van mobiliteit en gemakkelijk kunnen overstappen van werkgever of opdrachtgever. En waarom niet ook inzetten op het verkleinen van de wig, het verschil tussen bruto- en nettoloon? Dat maakt werk lonend en voorkomt ‘rondpompen’ van geld.
