Dit vinden ondernemers van het nieuwe coalitieakkoord

Opgelucht, teleurgesteld of toch wel tevreden: wat vinden ondernemers van het nieuwe coalitieakkoord? Een eerste reactie van brancheorganisaties. 'Ik ben vooral blij dat er een akkoord is.'

'Mooi startpunt'

Cees-Jan Adema | Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie

'Het land draaide natuurlijk gewoon door, maar ik ben blij dat er nu een akkoord is. Ik vind het een mooi startpunt dat perspectief biedt', aldus Cees-Jan Adema, directeur van de Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie. 'Ja, ik ben er wel positief over, want het gaat over zaken die wij ook belangrijk vinden zoals gezondheid, duurzaamheid en de energietransitie. Er komt een minister van Klimaat en Energie en het kabinet wil een klimaat- en transitiefonds van 35 miljard voor de komende tien jaar.'

'En ik ben ook blij dat er aandacht is voor een groen industriebeleid met oog voor het belang van producerende bedrijven. En ook dat het kabinet ziet hoe belangrijk Europese samenwerking is. Ik zeg altijd dat onze thuismarkt 800 kilometer om Nederland heen is, dus dan zien we graag dat er naar Europa wordt gekeken.'

'we zien graag dat er ook naar Europa wordt gekeken'

'Niet alles is uitgewerkt. Dat kan ook niet in vijftig pagina's. Maar wij steken zeker de hand uit naar het nieuwe kabinet om mee te denken. Neem de energietransitie en de investeringen in een goede energie-infrastructuur die in het akkoord staan. Prima, maar de aandacht moet niet alleen naar grootschalige industriegebieden gaan. Ik wil erop wijzen dat onze branche heel verspreid zit. Door heel het land, in alle regio’s worden levensmiddelen geproduceerd. In bijvoorbeeld Gelderland moet de energieinfrastructuur óók op orde zijn, anders loopt zo’n gebied leeg. En dat wil niemand.'

'Ook lees ik dat het kabinet de positie van de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit (NVWA) gaat versterken. We weten allemaal dat die organisatie veel taken heeft en moeite heeft die allemaal uit te voeren. Wij zijn gebaat bij een goed functionerende NVWA, dus dat is een goede ontwikkeling.'

Adema wil ook graag het gesprek aan over gezonde voeding. 'Dat mag ook niet vrijblijvend zijn. Daarin staan we op één lijn met het kabinet. Wij zijn ambitieus waar het gaat om gezonde voeding te leveren en we werken ook aan een nieuw Nationaal Preventieakkoord, voor gezonder eten en tegen overgewicht. Zaak is wel dat de afspraken die we over gezonde voeding maken voor iedereen gelden; ook voor de buitenlandse producten die naar Nederland komen.'

'Het komt aan op de uitwerking'

Joep Rats | Bouwend Nederland

'Wat vooral opvalt is de compleetheid', zegt Joep Rats, directeur Beleid en Vereniging van Bouwend Nederland. 'Alles zit er in: ruimtelijke ordening, woningbouw, infrastructuur, onderhoud en vervanging, stikstof, verduurzaming en vernieuwing.' VVD, D66, CDA en ChristenUnie willen onder andere 100.000 woningen per jaar bouwen, elk jaar 1,25 miljard euro uittrekken om achterstallig onderhoud van infrastructuur in te halen en er wordt een fonds gevormd van 60 miljard euro om klimaat en stikstofproblematiek aan te pakken. 'Dat vind ik de topper van vanmiddag. Over de uitwerking van al die plannen gaan we heel graag in gesprek met het nieuwe kabinet en de Tweede Kamer.'

De bouwsector zit inmiddels met smart te wachten op een nieuwe regering omdat de sector behoorlijk in de klem zit. De stikstofproblematiek zorgt ervoor dat bouwen veel langzamer gaat dan volgens de ambities zou moeten. Met het coalitieakkoord is nog niet alle kou uit de lucht, blijkt uit de analyse van Rats. De komende coalitie presenteerde grootste woningbouwplannen, maar hoe, wanneer en waar, dat blijft nog vraag. De nieuwe bewindspersonen moeten zich nog gaan buigen over de vertaling van het akkoord in beleid.

'nog niet alle kou is uit de lucht'

'Er valt nog best veel te bespreken', vindt Rats. 'Voornemens zijn goed, maar we weten dat de uitwerking erg belangrijk is. Er staat niet veel in over hoe de coalitie al die voornemens wil verwezenlijken. Maar we zien dat de voornemens veel aansluiting hebben met onze plannen in het woningakkoord – een 'actie-agenda' van 34 partijen om de komende tien jaar een miljoen woningen te bouwen, het stikstofvoorstel van VNO-NCW, MKB-Nederland, LTO Nederland, Natuurmonumenten, Natuur en Milieu en wijzelf en ons aanvalsplan infrastructuur. Dus daar zijn goede aanknopingspunten.'

'De meeste zorg hebben we wel over hoe het straks moet met de vernieuwing en uitbreiding van de infrastructuur. Iedereen ziet dat we in Nederland steeds mobieler worden. Of het nu gaat om auto, openbaar vervoer of fiets. Onderhoud en instandhouding van de huidige infrastructuur lijken geregeld, maar we zullen ook nieuwe infra moeten aanleggen. Dat heeft bij de uitwerking van deze mooie plannen nog extra aandacht nodig.'

'De juiste koers voor Nederland'

Theo Henrar | FME 

'Dit coalitieakkoord zet de juiste koers uit voor Nederland', zegt Theo Henrar, voorzitter van de FME, de koepel voor de technologische industrie. Hij is tevreden over het plan om 6 miljard te investeren in innovatie. 'Dat is iets waarvoor wij al lang pleiten.' Maar hij is wel teleurgesteld dat 'zijn' en andere bedrijven nog lang moeten wachten voordat er duidelijkheid is over hoe de voornemens in de praktijk worden uitgewerkt. Na het coalitieakkoord, moet de uitwerking namelijk komen van de ministers.

Henrar plaatst bijvoorbeeld vraagtekens bij de uitvoering om tot de verhoogde klimaatdoelstelling te komen. 'Wij steunen de forse CO2-reductiedoelstelling die de coalitie wil', aldus Henrar ferm. Maar heel Nederland elektrificeren en op waterstof laten draaien is niet zomaar gebeurd. 'Daar hebben we wel de nieuwe goede infrastructuur en vakmensen voor nodig. De huidige doorlooptijden van vergunningen om bijvoorbeeld die infrastructuur aan te leggen zijn te lang, die moeten korter. En het is wel heel jammer dat er in het coalitieakkoord niets concreets wordt gezegd over hoe het tekort aan vakmensen voor deze klus opgelost moet worden.'

'zonder goede mensen en infratructuur wordt de energietransitie niets'

In de technologische industrie en de mkb-metaal is nu al een tekort van 96 duizend mensen met de juiste vaardigheden. Volgens Henrar moeten beide punten opgelost worden, anders wordt het niets met de energietransitie.

Sowieso vindt de voorman van FME dat er nog wel heel veel uitgewerkt moet worden. 'Dat is teleurstellend', zegt Henrar. 'Het gaat nog maanden duren voordat alle in het coalitieakkoord genoemde plannen concreet worden. Ze hebben zo lang gepraat dat ik had verwacht dat de partijen wel iets verder zouden zijn.'

'Blij dat industrie een grote rol speelt'

Bernard Wientjes | VNCI

'Ik ben allereerst heel blij dat de industrie een grote rol speelt in het coalitieakkoord', zegt Bernard Wientjes. De voormalige voorzitter van VNO-NCW is nu voorzitter van de VNCI, de branchevereniging voor de chemische industrie. 'En niet als probleem, maar als belangrijk. En er worden grote dingen van ons verwacht, vooral op het gebied van het verminderen van CO2-uitstoot. In Balkenende 4 begon het regeerakkoord nog met 'Nederland is een postindustriële natie'.'

Kabinet, burgers en niet in de laatste plaats de bedrijven, moeten niet onderschatten hoeveel werk het gaat vergen om 4 megaton CO2 extra te reduceren, waarschuwt Wientjes. 'Dat betekent veel voor de bedrijven die toch al moeite hebben met de huidige reductiedoelen. De Nederlandse doelen sluiten aan bij de Europese, dus wat dat betreft is er geen probleem, want voor ons staat voorop dat CO2-beleid zoveel mogelijk internationaal geregeld moet worden.'

'Wij móeten leveren wat we hebben beloofd'

Maar er staat ook veel niet in, zoals hoe de CO2-heffing wordt uitgevoerd. 'Het hele verhaal is volstrekt onduidelijk. Op de ene pagina staat dat Nederland een vaste eigen heffing gaat introduceren, verderop dat ze denkt aan een bodemprijs met buurlanden. Datzelfde geldt voor het tekort aan technische mensen. Het wordt gesignaleerd, maar wat wil het nieuwe kabinet er aan doen? Ik denk dus dat wij zelf, als bedrijfsleven, een aanvalsplan moeten ontwikkelen om meer mensen, vooral meisjes en vrouwen, naar onze sectoren te krijgen.'

Wientjes benadrukt dat het bedrijfsleven een gróte rol krijgt, maar dat dat ook een grote verantwoordelijkheid met zich mee brengt. 'Wij móeten leveren wat we hebben beloofd. Dan kunnen wij aanspraak maken op beloften van het komende kabinet over de nodige infrastructuur en maatwerk. Het grootste gevaar is dat de 35 miljard die in het fonds voor verduurzaming van bedrijven zit, wordt gezien als een pot waar wisselgeld uit gehaald kan worden voor andere sectoren. Dit geld is echt nodig en er staan miljardeninvesteringen van bedrijven tegenover.'

'Zoveel geld naar de kinderopvang: blij mee'

Emmeline Bijlsma | Kinderopvang.nl

'Het nieuwe kabinet wil 95 procent van alle kosten voor kinderopvang vergoeden voor alle werkende ouders. En de overheid betaalt rechtstreeks aan de opvang, dus geen systeem met toeslagen meer. Dat klinkt goed, want veel ouders vinden opvang duur en toeslagen hebben voor veel problemen gezorgd', zegt Emmeline Bijlsma, directeur van de Brancheorganisatie Kinderopvang. 'Dat zoveel geld naar kinderopvang gaat, daar zijn we blij mee, want het is erkenning voor ons vak en de rol die wij spelen in de ontwikkeling van het kind.'

Toch heeft de Brancheorganisatie Kinderopvang gemengde gevoelens over het akkoord. 'Het betekent namelijk dat de laagste inkomens juist een procentje meer gaan betalen – want die krijgen nú juist 96 procent vergoed – en de hogere inkomens krijgen er 95 procent bij. Daarnaast komt er geen vergoeding voor niet-werkende ouders, zoals wij bepleiten en het ook in het SER-advies staat. Wij willen namelijk dat de opvang openstaat voor álle kinderen. Alleen zo ga je kansenongelijkheid onder kinderen tegen. Dus wat ons betreft zitten aan dit stuk nog veel mitsen en maren en dat vind ik wel teleurstellend.' Bijlsma maakt het duidelijk met een snel rekensommetje. 'Als we naar extremen kijken, dan zou een huishouden met tweeverdieners die een goede baan hebben, er 2.000 euro per maand op vooruit kunnen gaan. Terwijl iemand met een laag inkomen juist maandelijks 20 euro meer zou betalen. Dat is niet de goede weg.'

'de laagste inkomens meer betalen? dat is niet de goede weg'

Daarbij, merkt Bijlsma op, een hogere tegemoetkoming in de kosten leidt altijd tot een hogere vraag. 'Dat is in principe goed, want wij willen onze kennis en diensten aanbieden', aldus de directeur. 'Het probleem is alleen dat we met een personeelstekort kampen en ook niet genoeg plekken in Nederland hebben om nieuwe gebouwen neer te zetten. Het gevolg is dat je veel ouders moet teleurstellen. We kennen dat uit 2008 toen je ook bijna een kruiwagen geld meekreeg. De wachtlijsten liepen enorm op en personeel had alleen maar te maken met boze ouders.' Bijlsma is daarom blij met de woorden van Koolmees: 'Die zei dat er oog zal zijn voor uitvoerbaarheid. Nou, dat geldt dus zeker voor ons. Er wordt gesproken over een stapsgewijze invoering en dat vinden we een goede aanpak.'

Er is dus genoeg om te bespreken met het nieuwe kabinet, wil Bijlsma maar zeggen. En ze pakt dan ook nog het punt van de 'rijke schooldag' mee, die ze tot haar verrassing in het akkoord zag. Dat is van origine een D66 idee waarbij geld naar scholen gaat waarmee zij kansenongelijkheid kunnen verkleinen. Dat kan door extra lange schooldagen aan te bieden met bijvoorbeeld huiswerkbegeleiding of sport en cultuur. 'Ja, daar trok ik wel een wenkbrauw over op', aldus Bijlsma. 'Dan gaat er geld naar scholen voor taken die wij, maar ook bijvoorbeeld jeugdwerk, nu al doen. Zo gooi je een heel systeem overhoop. Dat gaan dus nog wel met het nieuwe kabinet bespreken.'

'Aandacht voor digitalisering nooit eerder meegemaakt'

Lotte de Bruijn | NLdigital

'Ik ben natuurlijk tevreden dat er in het akkoord een heel hoofdstuk wordt gewijd aan digitalisering. Dat heb ik in al mijn jaren hier nog niet eerder meegemaakt.' Lotte de Bruijn, directeur van brancheorganisatie NLdigital is er echter niet verbaasd over: 'We hebben in de formatie steeds gehamerd op het belang van digitalisering, dit is het resultaat van ons harde werk.'

Toch is het volgens De Bruijn vooral een hoofdstuk op hoofdlijnen. 'Ik mis de uitwerking, de details, bij zaken zoals de herziening van het schoolcurriculum bijvoorbeeld. Dan gaat het om wat de scholen hun leerlingen aanbieden. Ik lees dat onderwijzers meer digitale hulpmiddelen krijgen en dat ze ook zelf digitaal vaardiger worden. Geweldig, maar wat betekent dat voor de scholieren? Krijgen zij meer les in digitale vaardigheden? Juist dat willen we zien, want dat is enorm belangrijk.' Er heerst namelijk een 'extreme ongelijkheid', waarschuwt De Bruijn. 'Ik heb iemand horen zeggen 'het zit wel goed met digitalisering, mijn 6-jarige leert al programmeren op school'. Maar echt, dat gebeurt op heel veel scholen absoluut niet.'

'in de landen om ons heen is 5G al vrijgegeven'

Wat De Bruijn echt mist in het regeerakkoord is een plan voor 5G, een sneller mobiel netwerk en de veiling van de 3,5ghz. Die frequentie is nodig om 5G te laten werken, maar is in Nederland nog niet beschikbaar, omdat een satellietpark in Burum er gebruik van maakt. 'In de landen om ons heen is het al vrijgegeven', merkt De Bruijn op. 'We hebben dat echt nodig om sneller data te kunnen versturen. En dan werken ook allerlei digitale oplossingen op het gebied van klimaat en zorg veel beter.'

Hoewel de directeur spreekt van een 'positief akkoord en een goed startpunt', hoopt ze dat er meer kan worden gedaan aan de personeelstekorten. 'Want je kunt als kabinet wel zeggen dat Nederland het digitale knooppunt van Europa wordt, met een 'robuust, supersnel en veilig internet in alle delen van het land', maar daar moeten we wel de menskracht voor hebben.’ De digitale sector is koploper als het gaat om arbeidskrapte, stelt De Bruijn. 'Er is in het akkoord veel aandacht voor om- en bijscholing en dat kan op korte termijn wat verlichting brengen. We zien ook graag investeringen in technische opleidingen en dan specifiek voor banen als data-analisten.'

Belangrijk vindt de directeur het ook dat het nieuwe kabinet heeft afgesproken dat de verdeling van de ministers 50 procent man en 50 procent vrouw moet zijn. 'Inclusie is voor ons heel belangrijk. In onze sector is dat een mega-uitdaging. Als je dan meer rolmodellen kunt zien, juichen we dat alleen maar toe.

'Blij met plan rekeningrijden'

Steven van Eijck | Mobiliteitscoalitie

'Er is nog nooit zoveel direct en indirect over mobiliteit geschreven in een coalitieakkoord als nu', zegt een opgewekte Steven van Eijck, voorzitter van de Mobiliteitsalliantie. Hij spreekt vers na het overleg over het akkoord met de 25 aangesloten belangenverenigingen, van ANWB, RAI Vereniging en TLN tot Rover, de Fietsersbond en het Landelijk Veren Platform. 'Mobiliteit staat absoluut hoog op de agenda.'

Verder zijn Van Eijcks gevoelens over het coalitieakkoord gemengd. 'Er staan genoeg aanknopingspunten in om Nederland mobiel te houden. Maar zoals altijd zit the proof of the pudding is in the eating.' Over mobiliteit staat veel direct en concreet genoemd en dat is positief, vindt hij. 'Neem bijvoorbeeld rekeningrijden. Dat komt er eindelijk van. Daar ben ik blij om, want betalen naar gebruik is eerlijker en beter voor het milieu. Maar hoe dat uitgevoerd, dat wordt niet gezegd. Wij zien het liefst een differentiatie naar milieubelasting van het voertuig, maar moeten we nu aannemen dat er een vlak tarief komt? Voor ontsluiting van nieuwe woonwijken is 75 miljard gepland. Maar verdeel je dat over veertien woongebieden die de coalitie noemt met een looptijd van tien jaar, dan moeten we goed kijken wat dat in de praktijk betekent.'

'zoek draagvlak in de maatschappij'

Helaas, wat Van Eijck betreft, is mobiliteit niet overal duidelijk gerubriceerd. 'Veel van het budget zit verstopt. Bijvoorbeeld in de 35 miljard voor 'milieumaatregelen'. Daar moeten we met het kabinet in overleg wat daarvan bestemd is voor mobiliteit. Aan de andere kant hebben we wel de ervaring dat wij door de ministers wel als serieuze en belangrijke overlegpartner worden gezien.'

Ten slotte nog een tip van de voormalig partijloos staatssecretaris uit het kabinet-Balkenende I: 'De basis in de Tweede Kamer is smal, in de Eerste Kamer is zelfs geen meerderheid, dus zoek draagvlak in de maatschappij. Kijk waar mensen zich hebben georganiseerd en ga daar persoonlijk langs om te luisteren en om uit te leggen. Dan zullen de bewindspersonen merken dat de burger een positieve basishouding heeft.'