Waarom Renske Leijten denkt dat grote bedrijven zichzelf wel redden

SP-Kamerlid Renske Leijten heeft meer met ‘klein en fijn’ dan met ‘groot en kassa’. Ook de toeslagenaffaire getuigt daar volgens haar van. ‘Ik wil af van het neoliberalisme van winnaars en verliezers.’

Ze werd, samen met CDA-collega Pieter Omtzigt, het politieke gezicht van de toeslagenaffaire. Dus was de kans groot dat ze na de verkiezingen terug zou keren in de Tweede Kamer. Al was dat voor SP’er Renske Leijten zelf niet eens zo’n vanzelfsprekendheid. ‘Sterker: 17 maart zag ik als een soort Bevrijdingsdag, want ik voel me nog altijd een vreemde eend in de bijt in Den Haag. Maar de gedupeerde ouders moesten op me kunnen rekenen. Dan zeg je niet dat je na de verkiezingen vertrekt. Inmiddels heb ik de slag gemaakt en zeg ik: kom maar op, er is nog genoeg te doen.’

Wie is Renske Leijten?Ze wilde eerst de journalistiek in, daarna het onderwijs, maar belandde na een studie Nederlands in Groningen in 2006 toch meteen in de Tweede Kamer voor de SP. Het jaar daarvoor was Renske Leijten (42) bij de partij begonnen als fractiemedewerker en voorzitter van de jongerenafdeling ROOD. Samen met CDA-collega Pieter Omtzigt kaartte zij in 2019 de toeslagenaffaire aan. 

Maar vreemde eend?

‘Ja. Hoelang dingen duren in de politiek, de geheimtaal in Den Haag, elitaire problemen die de aandacht krijgen in plaats van de problemen van gewone mensen. Ik doe ook niet mee aan het ritueel van handen schudden na elk debat. Alsof je net niet lijnrecht tegenover elkaar hebt gestaan.’

Toch werd ze ooit wel warmgemaakt voor de politiek door de SP, ‘een actieve partij van problemen met elkaar oplossen. Ze kwamen bij me langs en namen me mee naar het jaarlijkse Festival Tomaat. Dat werkte wel.’ Ze werd voorzitter van de jongerenafdeling ROOD en daarna medewerker van de Tweede Kamerfractie. Als Kamerlid hield ze zich eerst bezig met zorg en tegenwoordig met financiën en Europa.

Wat heeft u met het bedrijfsleven?

‘Er waren weinig ondernemers in mijn natuurlijke leefomgeving. Mijn ouders werkten in de jeugdzorg. Een bevriend stel heeft een galerie in mijn woonplaats Haarlem. Zij bieden een nieuw perspectief voor mij. Dan hebben we het bijvoorbeeld over een gat in de markt zoeken, het hoofd boven water houden, en overleggen met de gemeente over bijvoorbeeld het uitstalbeleid.’

‘Bedrijf dat komt voor lage belasting is ook zo weer weg’

In Den Haag maakt ze zich vooral sterk voor het mkb, ‘want grote bedrijven redden zichzelf wel, die hebben een sterke lobby’. De SP is óók voor een goed ondernemersklimaat, zegt ze, ‘maar klein en fijn krijgt daarbij voorrang op groot en kassa. We willen voor gewone mensen en bedrijven het verschil maken. Neem bijvoorbeeld de partnertoets bij coronasteun voor zelfstandigen: als je partner geld verdient, krijg je niks. Dat vind ik belabberd.’

In haar nieuwe portefeuille zit waarschijnlijk ‘economische zaken’ en zal zij zich ‘zeker richten op het belang van kleine ten opzichte van grote ondernemers’. Ze is niet per definitie tégen grote bedrijven. Die zijn er gewoon en wil ze het leven niet onnodig zuur maken. Maar dat moeten ze wel ‘eerlijk’ belasting betalen. ‘Bedrijven die naar Nederland komen vanwege de lage belastingen, zijn hier ook zo weer weg als het laagste putje elders ligt.’

De SP wil de lasten voor bedrijven wel verhogen.

‘Ja, want ik kan het niet uitleggen dat burgers 35 procent inkomstenbelasting betalen en bedrijven 18 procent winstbelasting. En die winst gaat niet naar de burger maar naar – buitenlandse – aandeelhouders. Terwijl de burger het uit zou geven in Nederland, die aandeelhouders niet. De coronacrisis heeft een kloof blootgelegd. Mensen met cruciale beroepen – de zorg, bezorgers, winkelpersoneel – hebben de minste zekerheid en krijgen het minst betaald. We moeten eerlijker uit de crisis komen.’

De kloof heeft ze ook meegemaakt met de toeslagencrisis. ‘Als je daaraan begint als Kamerlid weet je van tevoren niet dat het zo’n schandaal zal worden. Ik ben er nog steeds veel mee bezig. Juist nu er iets wordt uitbetaald en ouders van overleven naar weer ‘gewoon’ leven gaan, gaat het slecht met ze. De Belastingdienst neemt nog steeds alle tijd voor beslissingen. Dat is traumatisch voor ouders. Ze zijn in handen gevallen van een zieke schuldenindustrie. De affaire heeft veel blootgelegd: gebrekkige toegang tot het recht en bescherming tegen het systeem, de doorgeslagen handhaving.’

‘Een systeem met toeslagen had nooit nodig moeten zijn’

De toeslagenaffaire ziet Leijten als een uiting van het neoliberalimse: mensen zijn zelf verantwoordelijk voor hun succes. Heb je dat niet, dan ben je een loser. ‘De overheid is zich ook zo gaan gedragen. Los daarvan had een systeem van toeslagen nooit nodig moeten zijn.’ Bij de parlementaire enquêtecommissie over de affaire moet het wat haar betreft niet alleen over de Belastingdienst gaan, maar ook over UWV en de bijstand.

De SP staat misschien niet bekend als de partij die innovatie hoog op de eigen agenda heeft staan, maar Renske Leijten heeft zich hier in het verleden toch wel over uitgesproken. Al zag ze het kabinetsbeleid op dit punt niet per se als de beste methode om innovatie te stimuleren. Bekijk hier de uitzending van Omroep West met Leijten maar 

Waarschijnlijk zal ze in de oppositiebankjes blijven. Als verliezende partij zit meeregeren er niet in. Ze hoopt wel dat de nieuwe Kamer onafhankelijker van het regeerakkoord wordt. ‘Kamerleden van de regeringspartijen worden nu tot op het bot gekneveld door het regeerakkoord. Dat is gewoon niet democratisch. Je zag het na het vallen van het kabinet: nu was er wel ineens een meerderheid voor het verhogen van de salarissen in de zorg.’

Geeft zichzelf een: 8

‘Voor betrokkenheid: als ik een probleem zie, pak ik dat aan. Maar grote bedrijven hebben mij niet nodig.’

Markt of overheid?‘Het is niet of-of. Winkels moet je niet nationaliseren, van onderwijs moet je geen marktsector maken. Je moet geen markt maken van wat overheid is.’

Werknemer of werkgever?‘Werknemer, vanuit de centrale gedachte dat ik een kruiwagen wil zijn voor mensen zonder machtspositie.’

Over deze serieWat hebben Kamerleden en europarlementariërs met het bedrijfsleven? Beschikken ze zelf over een ondernemersgeest? In de serie Langs de meetlat in Forum komen Kamerleden en europarlementariërs van alle partijen aan het woord over hun band met en inzet voor het bedrijfsleven en geven ze zichzelf een cijfer. Eerdere afleveringen lezen? Kijk dan hier.