6 JUN, 2024 • Portret

Wobbe van Zoelen (Anne&Max) wil niets redden, wel impact maken

Op school was hij een dromer. Groeide op in een ondernemersfamilie waar hard werken de norm was. Wobbe van Zoelen wilde zelf ‘iets met eten’ en ‘een wereld creëren’. Het werd Anne&Max, de keten van koffie- en sandwichcafés die nu 28 vestigingen telt. De ceo is nog elke dag op zoek naar waardering.

Hij heeft de uitstraling van de ondeugende jongen die volwassen is geworden. Zilveren lokken boven vriendelijke blauwe ogen. Wobbe van Zoelen (47) kiest een plaatsje helemaal achter in de Anne&Max aan de Grote Markt in Haarlem. Thuisvoordeel, het is zijn hoofdkantoor. De ondernemer is net zo innemend tegen het personeel, de gasten naast hem als tegen zijn gesprekspartner. Ze zitten allemaal in zíjn wereld, die hij heeft gecreëerd. Bedacht als tiener, en nu is hij 28 vestigingen verder, en rond de zevenhonderd werknemers en 21,5 miljoen omzet per jaar.

Iedereen in zijn familie was ondernemer. Vaders adviesbedrijf hielp andere bedrijven te groeien. Zijn moeder runde een balletschool en later een kunstgalerie. Zijn broer heeft een communicatiebureau en z’n zus een interieurontwerpbureau. Voor Wobbe van Zoelen begon zíjn onderneming misschien al toen hij met zijn ouders Londen bezocht, hij was een jaar of dertien.  ‘We zaten bij een vestiging van Pret A Manger en toen viel het kwartje, ik wilde ook ‘iets met eten’.

‘Ik zie nog dat enorme aanbod aan broodjes, salades en sappen’

Zo jong al zo’n droom?

‘Ja echt, het was zo anders dan ik in Nederland was gewend. Ik herinner me nu nog dat we daar zaten in die bruisende, drukke stad. Londenaren kwamen uit hun kantoren gestroomd om te lunchen. Ik zie nog dat enorme aanbod aan broodjes, salades en sappen. Dat is mijn inspiratie geweest om te dromen over winkel- en restaurantconcepten. Hoe zou mijn horecawereld eruitzien?’

De hogere hotelschool was even in beeld, maar toen Van Zoelen jaren later daaraan kon ‘proeven’ door te werken bij een sterrenrestaurant van een Amsterdams hotel, viel die droom uiteen. ‘De sfeer was zo negatief, agressief. Het heeft wel gevormd hoe ik met mensen om wil gaan.’ Hij koos voor International Management en liep onder meer een jaar stage bij lampenproducent Osram in Boston.

Hoe ga je van lampen toch naar koffie en sandwiches?

‘Een keten van koffiezaken was nooit het ultieme streven. Ik wilde vooral een plek waar mensen zich thuis voelen. Dat had ook een hotel of een winkel kunnen zijn. Beleving, dus dat mensen een bepaald gevoel krijgen als ze in mijn zaken komen, dat boeit me. Veel belangrijke dingen in je leven gebeuren op dit soort plekken. Een romantische date, een zakelijke bespreking. Ik begon met Anne&Max in de Zijlstraat in Haarlem. Een stel had daar z’n tweede date, ze werden verliefd en kwamen mij uiteindelijk hun baby voorstellen. Omdat ik een soort van onderdeel van hun leven was al die tijd.’

Wobbe van Zoelen: ‘Ik wilde met Anne&Max een wereld creëren, een huiskamer in de stad’

Dat is waar je als kind van droomde?

‘Als tiener droomde ik inderdaad wel van zo’n soort concept, een huiskamer in de stad. Maar mijn gedroom was op school vooral een uitdaging. Ik heb veel bijles gehad, maar toevallig waren die docenten altijd heel bijzonder. Bijles Duits kreeg ik van een geweldige feministe, mijn pianoleraar speelde in het Concertgebouworkest. De wiskunde-bijlesleraar was een prachtige man die in Indonesië in een Japans interneringskamp had gezeten. Met hem sprak ik veel over filosofie; hij leerde me dat voor een probleem vele oplossingen zijn. Al deze mensen hebben me laten zien dat de wereld uit vele meningen en ideeën bestaat. En door hen werd me duidelijk dat je echt ergens voor moet kiezen en dat vol passie moet nastreven.’

Wat heb je van hen geleerd?

‘Hoe je met mensen om moet gaan. Ik vind het belangrijk dat mijn personeel zich veilig en gewaardeerd voelt, dat de gasten zich thuis voelen. We hebben vijf waarden aangewezen: open, eerlijk, zorgzaam, respectvol en betrokken. Ik zeg niet dat we perfect zijn, maar we streven er wel naar om die waarden na te leven. Mijn persoonlijke drijfveer is waardering. Die haal ik uit het mensen naar de zin maken, in de wereld die ik heb gecreëerd, de Anne&Max-wereld. Als ik nu naar Groningen rijd, zitten daar mensen die ik niet ken en nooit heb gezien, maar ze zijn wel onderdeel van de wereld die ik heb verzonnen. Als jij in een trein onbekende mensen over jouw artikel hoort praten, dan is dat toch ook een vorm van waardering en erkenning van je werk? Daarnaast wil ik alles zo goed mogelijk doen. Duurzaam, zorgzaam. We zijn al achttien jaar bezig met biologisch, zodat je klanten geen pesticiden voorzet en ook leveranciers daar niet mee hoeven te werken. ‘

Ah, je bent de ondernemer die de wereld gaat redden?

‘Had je dat aan mijn broer gevraagd, had hij gezegd dat ik nóg meer moet doen op het gebied van duurzaamheid. Het is niet mijn levensdoel om iets te redden. Ik wil mensen een plek geven waar ze aan de buitenwereld kunnen ontsnappen en niemand schaden. Daarnaast, als je groter wordt kun je meer impact maken. We kunnen ons eigen biologische brood bakken, we kopen alle biologische koffie van een dorp in Peru op voor een eerlijke prijs en duurzaam. Die opstelling maakt ons ook interessant als werkgever. Rond de 36 procent van de mensen die wil solliciteren, zegt dat ze dat doen vanwege onze zogeheten planeetaardige strategie. Mijn boodschap aan andere ondernemers is dan ook dat je het goede en het zakelijke kunt combineren. En dat je daarmee ook anderen kunt inspireren om succesvol te zijn en iets moois te doen.’

Je begon in Haarlem met één Anne&Max, nu staat de teller op 28, straks opent de eerste buitenlandse vestiging. Vanwaar die expansiedrang?

‘Ik ben opgevoed met het idee dat je hard moet werken. En dat deed ik ook. Daarna ging het vanzelf. Ik heb eerst vier eigen zaken opgezet en dan was ik een manusje-van-alles. Was er een gat in het rooster, dan sprong ik in. Ontbrak iets in de keuken, dan racete ik naar de groothandel. Was de vaatwasmachine stuk, dan ging ik eraan sleutelen. En dat voor alle vier vestigingen. Ik dacht weleens: waar ben ik mee bezig? Maar ik wilde gewoon graag groeien. Want groei is avontuurlijk: als mensen naar een Anne&Max gaan, mensen die ik niet ken, en dat zij daar genieten, dan maakt me dat erg gelukkig. Daarnaast betekent groei dat je professioneler wordt, dat is beter voor de zaak, beter voor de mensen, want die krijgen meer kansen. Het is ook beter voor de impact die wij kunnen maken door zelf onze eigen bio-koffie, chai, brood en nog meer te produceren. En ik heb geen enkel probleem met mijn handen uit de mouwen te steken.’

‘gewoon stug doorgaan is het succes van ondernemen’

En dan komt het succes vanzelf?

‘Onze eerste zaak, in Haarlem, was meteen een groot succes. Mensen stonden er rijendik voor de deur. Maar toen we in Alkmaar openden, kwam bijna niemand. Eerlijk gezegd heb ik nog steeds geen idee waarom. We moesten toen terug naar het handwerk, mensen aanspreken op straat, flyeren, drinken en eten uitdelen. Nu is het een van de meest succesvolle zaken. Ik zeg altijd: gewoon stug doorgaan is het succes van ondernemen. 80 procent van de mensen haakt af bij tegenslag. Dus zit je al bij een selecte groep als je gewoon doorgaat.’

Heb je voor dat succes veel moeten laten?

‘Ik race nu niet meer zo heen en weer als in het begin, veel vestigingen zijn franchises. Ik heb meer balans gevonden, ben meer in het moment. Dus als ik bij de kinderen ben, dan ben ik ook echt bij hen. Natuurlijk was dat geren en gevlieg wel lastig, want ik ben toch geobsedeerd door mijn bedrijf. Dat is vooral lastig voor de mensen om me heen. Ik heb vast dingen gemist omdat ik bezig was met werk. Avonden met vrienden. In Parijs gaan we bij alle koffiezaken kijken, terwijl mijn vrouw wel een keer kleding wil kijken. Ja, mijn leven staat wel helemaal in het teken van de zaak. Het is echter echt niet zo dat ik geen aandacht voor mijn gezin heb. Die balans vind ik niet het moeilijkste.’

Wat dan wel?

‘Mijn grootste valkuil is dat ik te hands-on ben. Steeds met de kleine dingen bezig zijn, me overal mee bemoeien. Ik probeer dat nu zo min mogelijk te doen en me meer op de grote lijnen te richten. De veranderende markt, kijken wat de klanten willen. De lange termijn, daar denk ik ’s nachts over na. Kunnen we blijven verrassen? Gasten prikkelen zodat het hier de komende jaren ook nog vol zit? Die verantwoordelijkheid voel ik persoonlijk voor alle vestigingen en de mensen die er werken. Anne&Max telt nu bijna zevenhonderd mensen personeel. Die hebben allemaal een leven, een huis, een gezin. Als ik een fout maak, raakt dat velen. De uitdagingen van nu zijn misschien wel ingewikkelder dan tijdens corona. Arbeid en huur zijn veel duurder geworden. Consumenten kijken goed waar ze wel of geen geld aan uitgeven, restaurants hebben het moeilijk. Je moet dus duidelijk maken aan je gasten dat je meerwaarde biedt.’

Op de hoogte blijven van onze beste artikelen? Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.