Clean Industrial Deal: geen 'end game’ maar startschot

Op 26 februari heeft de Europese Commissie de langverwachte Clean Industrial Deal gepresenteerd. MKB-Nederland en VNO-NCW verwelkomen de plannen van de Europese Commissie om de industrie te verduurzamen en concurrerender te maken. De stoplichten voor industriële investeringen in Europa staan namelijk al lange tijd op rood door hoge energieprijzen, lange vergunningsprocedures en onvoldoende marktvraag naar duurzame producten. De Clean Industrial Deal bevat de juiste onderdelen om de stoplichten weer op groen te zetten, maar het succes zal afhangen van verdere uitwerking in wetgeving en beleid en draagvlak onder de lidstaten om hun aandeel te leveren.

Betaalbare energie

Aan de basis van de Clean Industrial Deal ligt de vraag naar betaalbare en duurzame energie en de beschikbaarheid van energie-infrastructuur. De Commissie brengt daarom gelijk met de Clean Industrial Deal een Affordable Energy Action Plan uit. Daarin doet de Commissie tientallen aankondigingen voor nieuw beleid, zoals EIB-garanties voor lange-termijn duurzame energiecontracten (PPAs), een Grid Package om Europese elektriciteitsnetten sneller uit te bouwen en een herziening van de Gas Storage Regulation om prijsopdrijvende effecten van gasvoorraadverplichtingen te voorkomen. Deze laatstgenoemde actie zou op korte termijn kunnen helpen om energieprijzen te dempen, maar laat onverlet dat de Europese gasproductie momenteel afneemt zonder dat het duurzame alternatief al voldoende voor handen is. Het gevolg is een importafhankelijkheid die de komende periode zal blijven doorwerken op Europese energieprijzen, waardoor Europese energieprijzen op korte termijn in zekere mate hoger blijven dan bijvoorbeeld in de VS.

De Europese Commissie is zich hiervan bewust en doet daarom ook verschillende aanbevelingen aan lidstaten die geen betrekking hebben op de groothandelprijzen, maar op belastingen en netwerktarieven. Zo zal de Commissie aanbevelingen publiceren over het verlagen van belasting op elektriciteit naar een wettelijk minimum en aanbevelingen over het harmoniseren van netwerktarieven. In het actieplan benadrukt de Europese Commissie tevens dat investeringen in elektriciteitsnetten kunnen leiden tot hogere netwerktarieven voor huidige gebruikers waardoor de business case voor elektrificatie onder druk komt te staan. Daarom kan het volgens de Commissie helpen om de investeringen uit te spreiden naar de toekomst wanneer de elektriciteitsvraag zal stijgen en de kosten door meer schouders gedragen kunnen worden.

Marktvraag

De tweede pijler van de Clean Industrial Deal is het versterken van marktvraag naar duurzame producten. Een investeringsbeslissing voor een duurzame installatie voor bijvoorbeeld bio-plastics of groen staal wordt immers alleen genomen als er voldoende vraag is naar deze producten. Om de marktvraag te stimuleren, wil de Commissie daarom productregelgeving en Europese Aanbestedingsrichtlijnen aanpassen. Zo kan bijvoorbeeld worden vastgelegd dat bepaalde producten een minimumpercentage groen staal of groene plastics moeten bevatten en binnen Europa geproduceerd moeten worden. Wij deden eerder al een oproep aan de EU met een brede coalitie van bedrijven en brancheorganisaties om marktvraag naar duurzame producten te stimuleren en juichen de plannen van de Europese Commissie daarom toe.

Investeringen

De energietransitie en verduurzaming van de industrie vraagt daarnaast grote investeringen. Daarom presenteert de Europese Commissie op korte termijn een Industrial Decarbonisation Bank met een begroting van 100 miljard EUR om onrendabele toppen van duurzame investeringen te financieren. Ook zijn er nieuwe EIB-programma’s aangekondigd ten behoeve van private investeringen, zoals een ‘TechEU investment programme’. Op wat langere termijn zal de volgende Europese begroting voor 2028-2035 een nieuw ‘Competitiveness Fund’ bevatten om te investeren in de concurrentiekracht en verduurzaming van de Europese economie. Het is tevens het doel om hiermee toegang tot Europese financiering te vereenvoudigen.

Circulaire economie

Als onderdeel van de vierde pijler van de Clean Industrial Deal presenteert de Europese Commissie plannen om de circulaire economie te faciliteren en toegang tot kritieke grondstoffen te verhogen. Centraal staat het voorstel voor een Circular Economy Act om een interne markt te creëren voor het vervoer en gebruik van afval en secundaire grondstoffen. Het doel is om in 2030 24% van de materialen circulair te gebruiken. Op het terrein van kritieke grondstoffen wil de Europese Commissie een Critical Raw Materials Center oprichten om een platform te bieden voor vraagaggregatie en matchmaking met leveranciers.

Handel, vaardigheden en CBAM

De laatste bouwstenen van de Clean Industrial Deal zijn het bevorderen van buitenlandse handel en investeringen en ontwikkelen van vaardigheden. Daarom wil de Europese Commisie ‘Clean Trade and Investment Partnerschappen’ onderhandelen met derde landen, waarvan de eerste in maart zal worden aangekondigd. Op het terrein van vaardigheden wil de Commissie een Union of Skills opzetten, die ervoor moet zorgen dat werkgevers de juiste expertise van de juiste plekken kunnen halen en inzetten, zodat iedereen daarvan kan profiteren. Bijvoorbeeld door beroepskwalificaties technische installateurs gemakkelijker in heel de EU te erkennen. Ten slotte heeft de Europese Commissie op 26 februari alvast één concreet wetsvoorstel gepresenteerd ter uitvoering van de Clean Industrial Deal, namelijk een voorstel om het Carbon Border Adjustment Mechanism te vereenvoudigen door bijvoorbeeld de drempelwaarde aan te passen van 150 EUR per zending naar een drempelwaarde van minimaal 50 ton jaarlijkse CO2-import.

Samenvattend heeft de Europese Commissie een stevige fundering gelegd met de Clean Industrial Deal en is het nu vooral van groot belang dat de plannen ook daadwerkelijk worden omgezet in concrete acties. De Clean Industrial Deal lijkt daarom niet zozeer een sprint, maar een marathon. Het startschot is gegeven. Rennen de lidstaten mee?