De economische argumenten voor een circulaire economie

Ursala von der Leyen heeft voor eind 2026 de Circulair Economy Act aangekondigd. De Europese Commissie laat hiermee zien dat ze nu echt werk willen gaan maken van de circulaire economie. In de aanloop naar deze wetgeving is het relevant om te bespreken wat een circulaire economie precies zou moeten behelzen. Hiervoor moeten we ons eerst afvragen wat het doel van een CEA zou moeten zijn.

De circulaire economie is namelijk een erg breed begrip en veel bedrijven zullen circulariteit vooral associëren met het vergroten van duurzaamheid, recycling of het voldoen aan regelgeving. Er zijn echter ook sterke economische argumenten waarom een circulaire economie de weg vooruit zou moeten zijn.

Het PBL stelt dat een circulaire economie 7 miljard[1] voor de Nederlandse economie zou kunnen opleveren. Dit bestaat uit directe economische baten maar ook indirecte baten door een schoner milieu en voorzieningszekerheid van grondstoffen. Bovendien zou dit 50.000 nieuwe banen kunnen opleveren.

De directe economische baten bestaan grotendeels uit lagere kosten door verminderd gebruik van grondstoffen. In een enquête[2] van het World Economic Forum vonden ze dat van de deelnemende bedrijven in 2021 40 procent circulariteit extreem belangrijk vond. In 2024 vonden ze dat dit percentage al rond de 75 procent lag en de verwachting is dat dit verder zal groeien. Van de deelnemende bedrijven gaf 73 procent aan dat circulariteit een positieve impact op hun omzet zal hebben, terwijl 56 procent lagere kosten verwacht.

Circulariteit speelt ook een essentiële rol in strategische autonomie. 65 procent van de deelnemende bedrijven verwacht een positieve impact op hun weerbaarheid. Als gevolg van verschillende geopolitieke ontwikkelingen staat de wereldhandel steeds meer onder druk met als gevolg toegenomen prijsvolatiliteit van belangrijke grondstoffen. Door slimmer om te gaan met bestaande grondstoffen hoeven we in de toekomst minder afhankelijk te zijn van onbetrouwbare handelspartners.

Op de lange termijn vertalen duurzaamheidsvoordelen ook naar economische voordelen. Uitputting of vervuiling van natuurlijke grondstoffen, vernietiging van ecosystemen waarvan we afhankelijk zijn en de gevolgen van klimaatverandering krijgen op de lange termijn een enorme economische prijskaart. Door nu al te investeren in het beperken van deze gevolgen investeren we in onze lange termijn welvaart.

We kunnen echter de circulaire economie niet in een dag realiseren en daarom zullen we eerst moeten focussen op wat economisch verstandig en kostenefficiënt is. De Circulair Economy Act zal zich vooral moeten richten op marktcreatie. Op dit moment zijn in veel gevallen circulair alternatieven nog ver van prijs-competitieve met virgin materials. Vraag stimulering met bijvoorbeeld doelstellingen voor gerecycled content zal samen moeten gaan met het stimuleren van de industrie door circulair aan te besteden. Daarnaast moet er worden geïnvesteerd in innovatie om processen efficiënter te maken en voor de ontwikkeling van de circulaire toepassingen van morgen. Bovendien moeten wettelijke barrières worden weggenomen zoals het herzien van de einde afvalstatus om een interne markt voor secundaire grondstoffen te creëren. De transformatie naar circulair is ingrijpend en zal de hele economie bestrijken en daarom is belangrijk er aandacht wordt besteed aan de werkbaarheid voor bedrijven van elke soort en omvang.

[1] Source: Rood & Hanemaaijer, 2017

[2] Source: global CTI market survey with 420 top executives (Q2 2024)