PFAS

PFAS is een verzamelnaam voor een groep chemische stoffen, zogenoemde per- en polyfluoralkylstoffen. Die chemische stoffen hebben handige eigenschappen. Zo zijn ze onder andere water-, vet- en vuilafstotend. En kunnen ze goed tegen warmte. Sinds we weten dat het gebruik van zogenoemde PFAS gezondheidsrisico’s oplevert, is er meer aandacht voor het gebruik ervan. Hoogstwaarschijnlijk wordt het gebruik ervan daarom met ingang van 2028 aan banden gelegd. Dat gebeurt op grond van Europese regels. Niet zo gek, want we weten inmiddels dat PFAS niet of nauwelijks afbreken. Het betekent alleen nogal wat. En het is enorm belangrijk dat er op tijd goede alternatieven zijn.

Waar worden PFAS voor gebruikt?

PFAS worden verwerkt in heel veel verschillende producten. Het bekendste voorbeeld is wel de antiaanbaklaag van pannen. Verder worden PFAS gebruikt in blusschuim, cosmetica en kleding. En in medische hulpmiddelen, zonnepanelen en zogenoemde halfgeleiders. Zolang er geen vervangers zijn, kunnen we dus niet zomaar zonder PFAS. Want we willen ook graag dat de overgang naar duurzame energie gewoon doorgaat. Die zou in gevaar komen als we geen zonnepanelen meer kunnen maken omdat we geen vervanger hebben voor de PFAS die daarvoor nodig zijn.

Zijn PFAS schadelijk?

Van een aantal PFAS is bekend dat ze eigenschappen hebben, die niet wenselijk zijn. Zo breken de meeste PFAS niet of nauwelijks af in het milieu, kunnen ze schadelijke effecten hebben op mens en milieu en zich ophopen in het menselijk lichaam. Wat de exacte effecten zijn verschilt per specifieke PFAS. Bij het normaal gebruik van consumentenproducten met PFAS zijn er niet meteen gezondheidsrisico’s. Maar bij langdurige blootstelling, kunnen sommige PFAS gezondheidsrisico’s veroorzaken.

Hoe PFAS vermijden?

De beste manier om te voorkomen dat PFAS in mens, dier en milieu terechtkomen, is om schadelijke PFAS niet of in elk geval zo min mogelijk te gebruiken. Er wordt daarom hard gewerkt aan alternatieven met dezelfde of vergelijkbare eigenschappen. Die alternatieven zijn er voor sommige toepassingen al wel. Voor heel veel andere toepassingen – zoals bij zonnepanelen en windmolens – zijn ze er nog niet.

Kunnen we zonder PFAS?

Helemaal zonder PFAS kunnen we op dit moment niet. Dat betekent dat we PFAS in sommige producten nog wel moeten kunnen gebruiken. Wel is het belangrijk dat er duidelijkheid is over de toepassingen waarin voorlopig nog PFAS gebruikt kunnen worden en in welke niet. Natuurlijk moet er in de tussentijd hard gezocht worden naar een oplossing, zodat we zo snel mogelijk alternatieven hebben voor de verschillende PFAS-toepassingen. Dat is een ingewikkeld en kostbaar proces. Maar als overheid, wetenschap en bedrijfsleven samenwerken aan zulke vernieuwingen, én hier allemaal flink in investeren, moeten we een eind kunnen komen. Voorwaarde is wel dat er een speciaal innovatieprogramma met extra budget komt, zoals ondernemingsorganisaties MKB-Nederland en VNO-NCW voorstellen.

Voorlichting voor ondernemers over PFAS en alternatieven

In samenwerking met het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat lichten MKB-Nederland en VNO-NCW ondernemers momenteel voor. Daar is het Actieprogramma PFAS voor opgezet. Ondernemers krijgen onder meer informatie over alternatieven. Of als die er nog niet zijn, worden ze geholpen met het vinden van subsidies om die te ontwikkelen. Daarnaast organiseren MKB-Nederland en VNO-NCW samen met de VNCI ook eigen webinars.

PFAS verminderen hard nodig

Omdat PFAS veelal niet of heel langzaam afbreken, zullen ze nog jarenlang in ons milieu aanwezig blijven. Daarom is het belangrijk om ongecontroleerde verspreiding van deze stoffen zoveel mogelijk terug te dringen. Dat gebeurt onder meer door grond waarin veel PFAS zijn opgehoopt te saneren en PFAS-houdend afval op te ruimen.

Hoe PFAS saneren?

Volgens onderzoek zijn er in Nederland ongeveer 24.000 plekken waar mogelijk PFAS-verontreiniging is. Een deel hiervan is te vinden op bedrijventerreinen. Niet overal zal het nodig zijn om de bodem schoon te maken. Dat is afhankelijk van de mate van vervuiling en de risico’s die dit oplevert. Naar schatting zal sanering op ongeveer duizend plekken noodzakelijk zijn. De kosten van het saneren kunnen oplopen tot zo’n 340 miljoen euro. Dat zijn kosten die eigenaren van de grond niet alleen kunnen en moeten dragen. Dat zou ook onredelijk zijn. Denk maar aan eigenaren van terreinen die voor brand(oefening)en verplicht waren PFAS-houdend (oefen)blusschuim te gebruiken. Ondernemingsorganisaties MKB-Nederland en VNO-NCW willen daarom graag dat er een nieuwe saneringsregeling in het leven wordt geroepen. Net zoals dat destijds is gedaan om terreinen die verontreinigd waren door bijvoorbeeld olie te saneren.

Werkbare regels nodig

Het is belangrijk dat er werkbare, landelijke regels zijn voor gebruik van grond en water waarin PFAS aanwezig zijn. Hergebruik van grond en bagger of het gebruik van koelwater moet mogelijk blijven, zolang dit niet leidt tot achteruitgang van de bodem- of waterkwaliteit op die plek. Lees ook de brief die ondernemingsorganisaties MKB-Nederland en VNO-NCW hierover schreven aan de Tweede Kamer.