Personeelstekort? Zo los je dat op (en dat is makkelijker dan je denkt)

De krapte op de arbeidsmarkt is terug van nooit weggeweest. Er is een gebrek aan installateurs, zorgmedewerkers en nog meer. Veel sectoren zoeken extern naar oplossingen voor hun personeelstekort. Maar misschien ligt het antwoord wel ín het bedrijf: vraag je deeltijders meer uren te werken. Dat zou wel eens verrassend goed kunnen werken, merkten deze (ervarings)deskundigen. Tenminste… 6 tips om het slim aan te pakken.

‘Het is toch veel te veel gedoe om de deeltijdcontracten uit te breiden’

Tip 1: Schakel hulp in

Bij het Spaarne Gasthuis weten ze alles van krapte. Zo is er een lege ic-afdeling met bedden en apparatuur, die staat te wachten op een club goede verpleegkundigen. Sanne van Kempen, projectleider van het ziekenhuis, legt uit dat er hard wordt gewerkt om die tekorten terug te dringen. ‘Bij ons werken veel mensen in deeltijd. We zien daar nog marge, nog potentieel. Dus hebben we besloten dat uitbreiden van het aantal uren een interessant onderwerp is en dat we dat niet lichtvoetig moesten benaderen.’ Maar hoe pak je dat dan aan? Het gasthuis is in zee gegaan met Het Potentieel Pakken, een stichting die onbenut potentieel, zoals dat van vrouwen, wil inzetten om arbeidsmarktvraagstukken op te lossen. Niet met het idee om meteen de bezetting van het hele ziekenhuis onder de loep te nemen, vertelt Van Kempen. ‘We starten eerst op zes afdelingen met een data-analyse, interviews en een enquête.’ Daarmee brengt het gasthuis in kaart wat er nodig is voor extra uren, wie geïnteresseerd is en wat de obstakels zijn. Miriam Hafkemeijer, lid van het leiderschapsteam van Het Potentieel Pakken vindt dat de aanpak ‘niet half kan’. ‘Geef er prioriteit aan. Dat zal Sanne nu ook merken: je moet er mensen en middelen voor beschikbaar maken om echt een mindset-verandering door te voeren, bij personeel én leidinggevenden. En iedereen in de organisatie moet er aan meewerken.’

Twijfel je of meer uren werken ook echt werkt? Dit filmpje overtuigt je in 2 minuten:

‘Iedereen werkt al hard, dan ga ik niemand overvragen’

Tip 2: Laat werknemers zien wat de voordelen zijn

Van Kempen: ‘De platte vraag aan medewerkers of ze meer willen werken, die valt niet goed. Zeker als het al druk is, zoals wij dat nu ook ervaren in de zorg, kan het zelfs een beetje pijnlijke vraag zijn. Mensen zeggen ‘ik doe al alles, ik geef al alles’. En nu vraagt het ziekenhuis ook nog een keer wie er meer wil werken. Dat is lastig.’ Ton Wilthagen, hoogleraar arbeidsmarkt aan de Universiteit Tilburg, raadt bedrijven ook af het argument ‘het is nodig voor het bedrijf’ te gebruiken. ‘Laat je vrouwelijke werknemers – want daar gaat het meestal om bij deeltijd – weten dat je ze belangrijk vindt en waardeert. Niet vanwege een of ander quota, maar omdat zij een goed opgeleide groep zijn en beter zijn in de 21st century skills zoals dat heet.’

‘laat zien wat de voordelen zijn voor werknemers’

Wat volgens Hafkemeijer van Het Potentieel Pakken ook helpt is goede informatie geven. ‘Geef aan wat de voordelen zijn voor werknemers. Want het is echt een win-winsituatie. Voor het Spaarne Gasthuis bijvoorbeeld betekent het verkleinen van tekorten, maar voor medewerkers betekent het mogelijk een fijner rooster, nú een financieel betere positie en later ook als het gaat om pensioenopbouw. We horen vaak terug van medewerkers dat dat er veel onrust is, door onvoorspelbaarheid in het rooster, omdat er zo veel tekorten zijn. Dan word je heel vaak last minute nog benaderd voor invaldiensten of als iemand ziek is. In deze tijden nog meer dan ooit, denk ik. ‘Als ik maar eens uit die app zou kunnen’, hoor ik dan. Mensen willen af van die vragen als ‘kan je nog morgen?’. Als die onrust weg is, verlaagt dat ook weer de werkdruk.’

‘Mijn medewerkers willen helemaal geen extra uren werken’

Tip 3: Vraag het gewoon eens

‘Denk niet meteen dat jonge ouders niet méér willen werken’, zegt Hafkemeijer (Het Potentieel Pakken). ‘Er zijn ook mensen die van kinderopvang gebruikmaken, soms is de partner thuis. Er zijn nog te veel aannames en vooroordelen over deeltijdwerk. Vrouwen worden in de pers soms weggezet als deeltijdprinsesjes. Maar wat als de kinderen al uit huis zijn of er geen kinderen zijn? Ik wil maar zeggen, als je generaliseert, denk je al snel dat vragen naar meer uren geen zin heeft.’ Kijk hoeveel er in deeltijd wordt gewerkt in je bedrijf en hoe dat is verdeeld over leeftijdsgroepen. Is dat logisch? Misschien zijn er ouders van 45 die de kinderen ‘op de rails hebben’ en wel wat meer willen werken? Reken door wat dat kan opleveren.’ Daar heeft Hafkemeijer ook wel meteen een goed voorbeeld van. ‘In de zorg werkt meer dan 50 procent van de medewerkers minder dan 25 uur. Een kwart van de medewerkers geeft aan best meer uren te willen werken. Stel dat we die 25 procent kunnen bewegen tot 2 of 4 uurtjes meer per week. Dat is 1 dienst in de week extra. Die dingen maken het verschil.’ Van Kempen: ‘Bij het Spaarne Gasthuis benadrukken we die 2 tot 4 uur ook heel erg. Want als op een afdeling van vijftig verpleegkundigen twintig mensen een paar uurtjes meer werken, dan betekent dat per week al heel wat meer gevulde diensten. Dat loont al ontzettend.’

‘Mijn bedrijf is er niet op ingericht om extra uren te faciliteren’

Tip 4: Betrek alle afdelingen bij de uitbreiding

‘Ik ken een voorbeeld van een zorgmedewerker, die 24 uur werkte. Eigenlijk wilde ze vier dagen in de week werken. Dat kon niet bij de zorginstelling waar zij werkte. En dus werkte ze ook één dag bij McDonald’s’, vertelt Hafkemeijer. ‘Hoe kan dat in een sector met zoveel tekorten? Het bleek voor de organisatie niet mogelijk om een contract van meer dan 24 uur in te roosteren.’

Bij het Spaarne Gasthuis kijken ze daar nu scherp naar, weet Van Kempen. ‘Soms hebben we geen formatieruimte op de afdeling, maar we hebben ook geleerd dat dat op de lange termijn niet direct voor problemen zorgt, want je houdt altijd verloop. Zo kijken we waar wél plek is en wat medewerkers willen, dan blijkt misschien dat iemand wel acht uur in de week op een andere afdeling of als ic-buddy wil werken. Of misschien is de flexpool dan wel interessant.’

‘Meer uren? Daar schieten mijn werknemers toch financieel niks mee op?’

Tip 5: Reken het allemaal samen goed door

Het Potentieel Pakken heeft een tool ontwikkeld, samen met Women INC en het NIBUD: de werkurenberekenaar. Daar kunnen mensen hun persoonlijke situatie invullen. Wel of geen partner, huur- of koophuis, kinderen of niet. En hoe pakt dat uit als je een aantal uren meer gaat werken? Angelique Vogelaar, projectleider bij Het Potentieel Pakken, legt uit: ‘Medewerkers geven aan dat beloning een belangrijke reden is om meer te willen werken, maar denken vaak dat meer werken niet loont. Maar het is toch zonde als je denkt ‘ik ga erop achteruit’, terwijl dat in de praktijk eigenlijk bijna nooit het geval is.’

‘erop achteruitgaan is in de praktijk eigenlijk nooit het geval’

Hoogleraar Wilthagen is er duidelijk in: ‘Een dag meer werken, moet een dag meer verdienen betekenen.’ Anders wordt het uitbreiden van deeltijdcontracten geen succes. ‘Denk aan kinderopvang. Als je daar meer uren gebruik van moet maken, heeft extra uren werken dan wel zin? Er zijn landen met goede verlofregelingen waar vrouwen juist om die redenen veel meer uren werken, bijvoorbeeld in Scandinavië.’ Wilthagen geeft een praktijkvoorbeeld: ‘Ik sprak een jongeman die net vader was geworden. Hij ging naar zijn baas om zijn zes weken verlof aan te vragen. De baas zei iets als ‘daar kunnen we niet aan beginnen’. Er is ook daar dus nog een hele wereld te winnen. Het klinkt tegenstrijdig, maar je moet meer vrij kunnen geven om meer werkuren te krijgen.’

‘Er zijn vast betere manieren om de krapte tegen te gaan’

Tip 6: Maak meer uren onderdeel van je aanpak

Wilthagen denkt niet dat deeltijdwerk vergroten de enige oplossing kan zijn: ‘Ik voorspel dat de krapte ook niet écht wordt opgelost tot 2050, omdat we momenteel met vergrijzing en ontgroening zitten die zorgen voor een te kleine groep werkende Nederlanders. De enige oplossing om dát te doorbreken is mensen uit het buitenland halen. Maar migratie stuit ook weer op politieke tegenstand.’ Toch staat meer uren voor deeltijders bij Wilthagen wel in de top-3 van oplossingen. ‘Je mensen zijn er al én ze zijn gekwalificeerd. Je hoeft dus als werkgever geen tijd en moeite te steken in het vinden van personeel en het opleiden ervan. Het is de kortste klap.’

Van Kempen gelooft ook in een combinatie van maatregelen: ‘In het Spaarne Gasthuis hebben we een top-3. Meer uren werken door deeltijders staat erin, maar ook meer en anders opleiden van medewerkers. En hoe zorg je dat die mensen ook goed landen binnen de organisatie en niet meteen overvraagd worden en in paniek weer weggaan, zoals je soms wel eens hoort. Dat de ene oplossing niet hoger in de top-3 staat dan de andere, maakt ons echt sterker in onze aanpak. Het arbeidstekort is nog niet opgelost, maar we voelen wel dat we met deze aanpak wat gaan bereiken.’

Op de hoogte blijven van onze beste artikelen?Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.