9 maanden later: wat gaan de provincies doen voor ondernemers?

Op 20 maart gingen we naar de stembus voor de Provinciale Staten. In de afgelopen maanden zijn coalities gevormd en plannen gesmeed. Levert dat goed of slecht nieuws op voor het bedrijfsleven? Forum vroeg het aan ondernemers in Groningen, Friesland, Utrecht en Zeeland.

Groningen: Hebben we toch nog wat aan al die suikerbieten

De brede coalitie van GroenLinks, PvdA, ChristenUnie, VVD, CDA en D66 streeft naar ‘Verbinden, versterken, vernieuwen’. En verwarren. Want even lijkt het alsof de provincie een streep zet door de chemische industrie in het noorden.

Oei. Om de klimaatdoelstellingen van Parijs te halen moet de chemische industrie in Nederland zijn CO2-uitstoot met een schokkende 80 tot 95 procent terugbrengen. Nogal een opgave voor een industrie die voor een groot deel draait om het verwerken of verbranden van fossiele brandstoffen.

‘Clustering bepaalt ons succes’

Groningen heeft in Delfzijl en in de Eemshaven vijftien procent van de chemie in Nederland in huis. Je verwacht in het bestuursakkoord van de provincie dan ook een uitgebreide paragraaf ‘Chemie’. En jawel: ‘Vergroening en verduurzaming van dit unieke chemische cluster is voor de toekomst van onze industrie noodzakelijk’, zo staat er hoopgevend. Daarop volgt een verhaal over wind op zee en groene waterstof en dan is de paragraaf ‘chemie’ klaar. Het woord ‘chemie’ komt er twee keer in voor.

Laat de provincie de chemische industrie dan maar zwemmen? Dat blijkt mee te vallen. De Groninger maakt gewoon geen woorden vuil aan iets wat hij allang doet. Er liggen al plannen om van de Eemshaven de groenste haven van Nederland te maken, onder andere door de inzet van duurzame energie. En de provincie haalt al een tijdje met succes nieuwe, groene chemiebedrijven naar Groningen. Bedrijven die bij elkaar passen, omdat ze bijvoorbeeld elkaars grondstoffen gebruiken.

Voorloper duurzame chemie

‘Groningen is een goede locatie voor onze proeffabrieken omdat daar de juiste infrastructuur aanwezig is. Ook de grondstoffen die wij nodig hebben, zijn in Groningen aanwezig. Via de haven kunnen we bijvoorbeeld biomassa zoals houtsnippers aangeleverd krijgen’, vertelt ceo Tom van Aken van technologiebedrijf Avantium, voorloper op het gebied van duurzame chemie.

Wat hij van tevoren niet goed wist: zou hij wel voldoende gekwalificeerde arbeidskrachten kunnen vinden? ‘In een proeffabriek is alles nieuw, niets is standaard. We hebben mensen nodig die kunnen experimenteren en met slimme aanpassingen kunnen komen.’ De provincie bracht hem in contact met scholen en kennisinstellingen. Van Aken is nu zeer tevreden over zijn collega’s uit de Groninger regio.

‘Groningen is een kleine aparte wereld. Heel verwelkomend. Het contact met de provincie of de gemeente, bijvoorbeeld over vergunningen, is heel plezierig. Ook onze samenwerking met andere lokale bedrijven is uitstekend.’

Het beleid van de provincie om in te zetten op een specifieke chemietak en die bedrijven te clusteren heeft ‘heel erg veel zin’ voor Van Aken. ‘Biomassa, suikers, grondstoffen die wij nodig hebben, alles zit hier. Die clustering bepaalt ons succes.’ 

Friesland: geluk is… een kleinere windmolen. En een baan

Als Bhutan aan de Waddenzee kiest het nieuwe provinciebestuur voor het bruto provinciaal geluk als doel van provinciaal beleid. Dat doel is snel bereikt, want 92 procent van Friezen is al gelukkig. Sterke sociale structuren, sociale gelijkheid en hoge leefbaarheid zijn daarvan de oorzaken, meent het college.

Klein puntje van aandacht: de economie. Friezen zijn meer dan gemiddeld aangewezen op sociale voorzieningen. Ook het opleidingsniveau is nog niet je van het. Maar ja, onderwijs ligt niet binnen het takenpakket van de provincie, die dan ook voortvarend aan de slag gaat met heel andere zaken, onder andere het klimaat. 

Friesland wil zijn eigen energie opwekken en in 2050 helemaal onafhankelijk zijn van fossiele brandstoffen, stelt het bestuursakkoord. Maar: ‘Extra windmolens zijn niet nodig. Nieuwe windparken al helemaal niet.’ De provincie wordt er aanzienlijk mooier van als de veelheid aan losse, kleine molens verdwijnt en er enkele grotere voor in de plaats komen. De provincie wil, kortom, saneren.

Steeds meer restricties

En dan wordt het ineens heel complex. Nieuwe molens mogen niet hoger zijn dan 100 meter. Molens van 45 meter mogen wel weg maar tellen niet mee voor de sanering. De provincie rekent er namelijk op dat zij sowieso zullen verdwijnen omdat ze zo’n lage opbrengst hebben. Heel kleine molens van 15 meter mogen wel nieuw geplaatst worden, mits de energie uitsluitend ten goede komt aan de boer die de molen op zijn erf heeft gezet. En het mogen er maximaal drie zijn. Windmolenondernemers worden niet gelukkig van al die restricties. ‘Ik ben als ontwikkelaar al sinds 2003 betrokken bij parken die nog steeds niet van de grond zijn gekomen’, zegt Johan ter Schuur, zelfstandig adviseur wind- en zonne-energie.

Geluk is meer dan een landschap

Friesland heeft last van de wet van de remmende voorsprong, vindt hij. Er waren rond 2000 al veel kleine molens. Die moeten inmiddels vervangen worden, het liefst door grotere molens van 150 meter. Die leveren veel meer energie op, tegen de helft van de kostprijs van een 100 meter hoge molen. Dat komt omdat ze een grotere diameter hebben én omdat het hoger in de lucht harder waait. Twintig van zulke state of the art windmolens leveren zelfs meer op dan het complete huidige windmolenbestand in de provincie Fryslân, rekent Ter Schuur voor. Maar de wind waait politiek inmiddels uit andere hoek. Het landschappelijke schoon dat aan de basis ligt van het provinciaal geluk heeft voorrang.

Jammer, want windenergie levert niet alleen groene stroom maar levert ook werk op. Neem de dit jaar begonnen bouw van het Windpark Fryslân; 89 turbines in het Friese deel van het IJsselmeer. Honderdvijftig man werken mee aan de bouw en het onderhoud levert nog eens 50 fte aan banen op. Het park moet 4,5 miljoen euro per jaar bijdragen aan de Friese economie. Daar zou Friesland best eens een beetje gelukkiger van kunnen worden. 

Fiets en ov helpt ook transportsector in Utrecht

Terwijl de snelwegen in de provincie helemaal vollopen, wil het provinciebestuur veel geld en aandacht naar natuur, ov en fietsroutes sturen. Niet gek voor een college met D66, Groen Links, CDA en ChristenUnie. Maar ook voor ondernemers valt er wel iets te halen met dit programma, zegt de Houtense transportondernemer Peter de Rooy. ‘Het enige geluk dat wij hebben is dat wij ’s ochtends tegen de filestroom in Utrecht uit gaan en ’s avonds tegen de stroom er weer in.’ Kortom, Neerlands centrale provincie loopt helemaal dicht voor ondernemers zoals De Rooy. ‘Een chauffeur staat tot half tien ’s ochtends in de file. Dan kan hij vijf uur doorrijden en om half drie ’s middags slibt het weer dicht. Op de snelwegen, maar ook bij industrieterreinen.’

De snelwegen zijn in eerste instantie de verantwoordelijkheid van het Rijk, maar voor de provincie is genoeg te doen, vindt De Rooy. Al is het maar om ervoor te zorgen dat de vaart erin blijft. Ook bij de aanpak van de Noordelijke Randweg door de gemeente Utrecht. ‘En ze moet toch nadenken over hoe het moet als straks alles wat de stad in wil elektrisch moet zijn. Dan kunnen we niet uit met één City Hub. Gemeenten moeten daarin strakker samenwerken. De provincie moet dit aanjagen en regisseren.’

‘Mensen uit de auto is goed voor ons’

Het klinkt misschien gek, maar De Rooy vindt de nadruk op ov en fietspaden in het Utrechtse Collegeakkoord helemaal niet zo gek. ‘Collega-bedrijven hoor ik wel eens zeggen: wat hebben wij nu aan zo’n ov-hub. Maar als er zo verkeer van de weg gaat, hebben wij meer lucht. Als sector kunnen wij daar ook aan bijdragen, bijvoorbeeld door zelf hubs te creëren.’

‘Waar ik mij wel een beetje zorgen over maak is dat ik maar weinig in de plannen lees over distributie. Het beroepsgoederenvervoer wordt vaak vergeten. Wil men naar waterstof, oké, zorg dan voor voldoende vulpunten. Dat geldt ook voor elektrisch vervoer. Als je aan de gemiddelde vervoerder zou vragen wat hij ziet van de Provincie, dan is het antwoord: Met alle respect, te weinig.’ 

Zeeland moet weg van het Calimerostandpunt

Een student die zich in een Randstedelijk studentencafé moet verdedigen dat hij uit Zeeland komt. Met deze scene begint het hoofdstuk over het arbeidsmarktbeleid in het Zeeuwse provinciale coalitieakkoord. Eigenlijk een misplaatste zieligheid, meent ondernemer Hans van den Boom. ‘Zo krijg je nooit mensen naar deze regio.’

Van den Boom is eigenaar van een strategisch adviesbureau met een vestiging in Zeeland en in Brabant. ‘Ik woon vlak bij Goes, maar kom regelmatig in de Randstad, dus ik denk dat ik aardig weet welke vooroordelen er zijn’, zegt hij. ‘Eerlijk gezegd heeft de Provincie het aan zichzelf te danken dat mensen niet staan te trappelen om hier te wonen. Het is een en al strand en zon en mensen in zwemkleding in de werving. Dat wil je als je op vakantie gaat, als je ergens wilt wonen kijk je naar andere dingen. Bijvoorbeeld scholing, bereikbaarheid, cultuur in de buurt.’

‘Zeeland hoeft zich niet te verdedigen’

Het nieuwe provinciebestuur moet met het begin beginnen als ‘t het tij wil keren, meent Van den Boom. ‘Zorg als eerste voor een goed imago. Tot nu toe waren dat halfbakken pogingen. ‘Welkom in Zeeland’, dat zegt toch niets. Hier moesten teveel partijen tevreden gesteld worden en daarbij is die campagne ook nog eens erg toeristisch ingesteld. ‘Zeeland, echt waar’ is nog erger. Zo vanuit de verdediging. Dat is killing.’

Als Zeeland mensen wil aantrekken om de arbeidsmarkt los te trekken, moet het provinciebestuur zich daar ook op richten. ‘Wees helemaal jezelf’, zegt Van den Boom. ‘Draag je eigen identiteit heel goed uit en spreek een specifieke groep aan. Niet vergelijkend in de trant van ‘Wij hebben ook wat de Randstad heeft’. Vertel gewoon dat Zeeland een rustige, schone provincie is waar je je kinderen goed naar school kunt laten gaan. Benadruk dat er banen op hoog niveau zijn en kom ook met bewijs.’ 

Werk, wegen en welzijn, dit doen de anderenDrenthe – De brede coalitie van PvdA, VVD, CDA, GroenLinks en ChristenUnie gaat zich inzetten om jongeren aan zich te binden, onder meer door een gilderegeling, die de kennisoverdracht van oudere werknemers naar jongere werknemers beter zal organiseren. Samen met gemeenten en de arbeidsmarktregio wil de provincie ook de mismatch tussen werkzoekenden en beschikbare vacatures aanpakken.
Gelderland – Denkt u dat u het beter kan? Veel succes ermee, zegt de coalitie van VVD, CDA, GroenLinks, PvdA en ChristenUnie. Zij voert het Right to Challenge in, waarbij groepen burgers zich organiseren en taken van de provincie overnemen om die anders, slimmer, of goedkoper uit te voeren. De provincie wil graag de goederenstroom wat verduurzamen door aanleg van een railterminal voor de overslag van weg naar trein. Omwonenden zijn minder enthousiast. De provincie investeert daarom in ‘verzachtende maatregelen’.
Overijssel – CDA, VVD, PvdA, Christenunie en SGP openen hun coalitieakkoord met het hoofdstuk economie. In de ‘tuin van Nederland’ zijn ze trots op hun sterke mkb-sector, met veel familiebedrijven. Die bedrijvigheid wil de provincie ondersteunen door goede verbindingen. Verdubbeling van het spoor tussen Zwolle en Enschede, een fietssnelweg langs de A35 en het opwaarderen van de N35 tot een 4x 100 km/u weg hebben prioriteit.
Noord-Brabant – Moeilijk: aan de ene kant is Brabant koploper smart mobility. Denk aan zelfrijdende auto’s, elektrische deelauto’s en deelfietsen en persoonlijke reisadviezen via de app. Aan de andere kant is de provincie ook koploper meeste verkeersdoden. De coalitie van VVD, CDA , D66 en GroenLinks  zal dan ook aan de slag gaan met een nieuw Strategisch verkeersveiligheidsplan.
Limburg – De enige provincie die het coalitieakkoord heeft vertaald in het Frans, Duits en Engels belooft een actieve lobby in Den Haag, Brussel en Düsseldorf voor de belangen van Limburg. Ondernemingen en instellingen hebben een internationale klantengroep en Limburg maakt veel gebruik van arbeidsmigranten. De provincie zet zich ook in om de Einsteintelescoop, een observatorium voor zwaartekrachtsgolven, naar Limburg te halen.
Noord-Holland – De Noord-Zuid-lijn doortrekken naar Zaanstad en Purmerend, en naar Schiphol en Hoofddorp, verdubbeling van het spoor tussen Alkmaar en Den Helder, en meer internationale treinen ter vervanging van al die korte vluchten vanaf Schiphol: de coalitie van GroenLinks, VVD, D66 en PvdA kiest duidelijk voor het spoor. En in goederenvervoer over het water.
Zuid-Holland – Provincies verlenen vergunningen en handhaven regels op het gebied van luchtkwaliteit, geluid en veiligheid. De coalitie van VVD, ChristenUnie en SGP, GroenLinks, PvdA en CDA wil de uitstoot beperken van gevaarlijke stoffen bij de 350 BRZO-bedrijven in de provincie en van een aantal zeer gevaarlijke stoffen wil de provincie meer inzicht in de risico’s. Om bedrijven meer duidelijkheid te geven wil de provincie digitale vergunningen verlenen, die makkelijker actueel gehouden kunnen worden.