Hernieuwde aandacht voor concurrentievermogen met Net-Zero Industry Act en Critical Raw Materials Act

De Europese Commissie heeft op 16 maart een pakket aan wetsvoorstellen en mededelingen gepubliceerd om de Europese concurrentiekracht te versterken. De Net-Zero Industry Act, de Critical Raw Materials Act en mededelingen over de interne markt en het lange-termijn verdienvermogen van de Unie belichamen een zeer gewenste hernieuwde aandacht voor het ondernemings- en vestigingsklimaat. Tegelijkertijd zijn de voorstellen op basis van een eerst lezing nog te bescheiden om de gestelde ambitie écht te kunnen realiseren.

 

Net-Zero Industry Act: een schakel voor versnelde verduurzaming industrie?
Het voorstel heeft als doel om de productie van ‘net-zero’ technologieën in de EU op te schalen en de energietransitie te versnellen. Voor een achttal technologieën, waaronder batterijen, windenergie en CCS, schrijft het voorstel een productiedoelstelling voor om in 2030 ten minste 40% van de Europese behoefte binnen de Unie te produceren. Hiertoe wil de Commissie bijvoorbeeld vergunningsprocedures versimpelen, strategisch aanbesteden stimuleren en innovatie bevorderen door middel van zogenaamde ‘regulatory sandboxes’. Het voorstel, dat een onderdeel is van het Europese antwoord op de Amerikaanse IRA, richt zich met name op energie-producerende industrieën, wat tot positieve ‘spill-over’ effecten moet leiden voor de gebruiksindustrie.

 

De ambitie om het Europese concurrentievermogen te versterken is een goede zaak, maar het is de vraag of het voorstel zich in Nederland ook vertaalt in daadwerkelijke versnelling van de energietransitie. Nederland kent bijvoorbeeld al overwegend kortere maximumtermijnen voor vergunningverlening. Daarbij is de nationale situatie uitzonderlijk complex vanwege bijvoorbeeld stikstofregelgeving en de netcongestie, waardoor ambities en doelstellingen uit de verordening zeer lastig uit te voeren zijn. Om de energietransitie in Nederland te versnellen, zou het voorstel een betere samenhang moeten creëren tussen industriebeleid en energie-, milieu- en natuurwetgeving zodat deze terreinen elkaar versterken en niet tegenwerken. Daarnaast moet er kritisch worden gekeken of er voldoende duurzame technologieën onder de reikwijdte vallen.

 

Langverwachte Critical Raw Materials Act gepubliceerd
De Commissie publiceerde daarnaast de langverwachte Critical Raw Materials Act, waarbij het veiligstellen van kritieke grondstoffen en het reduceren van de afhankelijkheden centraal staat. Doel is om in 2030 10% van de Europese behoefte uit eigen bodem te winnen, 40% van de verwerkingsindustrie binnen de EU op te bouwen en 15% van onze behoefte te dekken door middel van recyling. Daarbij wordt ook ingezet op het reduceren van de afhankelijkheden van één land tot maximaal 65% per grondstof.

 

VNO-NCW en MKB-Nederland steunen het opzetten, exploiteren en uitbreiden van duurzame grondstoffenwinning en verwerking in Europa. Een Critical Raw Materials Act kan daarmee bijdragen aan het bevorderen van de strategische autonomie en de energietransitie. Omdat de EU niet volledig zelfvoorzienend kan – of moet – worden, is het daarom van belang om handelsbeleid en handelsinstrumentarium in te zetten, waaronder exportkredieten. Wij benadrukken dat het plan valt of staat met een goede vertaalslag naar de (nationale) praktijk. Dat vergt hele nauwe samenwerking tussen onder andere bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheden, een aspect dat nog onvoldoende is uitgewerkt in het voorstel.

 

Mededelingen interne markt en concurrentievermogen moeten worden bezien in context van aflopend Commissiemandaat
De mededelingen ter gelegenheid van het 30-jarig bestaan van de interne markt en over het lange-termijn verdienvermogen van de Unie beperkten zich met name tot een opsomming van bestaande regelgeving en programma’s. Hierdoor beklijft het gevoel dat de mededelingen een gemiste kans zijn om een visie te ontwikkelen ten aanzien van het lange-termijn concurrentievermogen en de rol van de interne markt. Zeker omdat verdere integratie van het vrij verkeer van goederen en diensten naar schatting tot wel 713 miljard EUR aan economische groei zou kunnen betekenen tot en met 2029.

 

Tegelijkertijd moesten de verwachtingen bij voorbaat al worden getemperd omdat de Europese verkiezingen van 2024 naderen. Dit betekent dat het huidige Commissiemandaat alweer op zijn einde loopt. VNO-NCW en MKB-Nederland zullen daarom met name inzetten op een substantiële interne markt visie voor de volgende Commissie. Voor wat betreft concurrentievermogen zou de huidige Commissie naast lopende voorstellen met name moeten focussen op het creëren van “ademruimte” voor het bedrijfsleven en het voorkomen van een overmatige cumulatie van regeldruk als onbedoeld neveneffect van de ambitieuze wetgevingsagenda van de Commissie. Dit geldt zeker voor het mkb.