De stemming onder ondernemers blijft in het derde kwartaal van 2023 onverminderd negatief. Het ondernemersvertrouwen komt aan het begin juli uit op -8,3, waarmee per saldo meer ondernemers negatief gestemd zijn dan een kwartaal eerder. De negatieve teneur is terug te zien in vrijwel alle bedrijfstakken en het sentiment onder bedrijven is nu al ruim anderhalf jaar niet meer positief geweest. Daarnaast verwachten ondernemers minder inkooporders en investeringen dan een jaar geleden.’ Dat blijkt uit de laatste conjuctuurenquête (COEN) van het CBS, VNO-NCW, MKB-Nederland, KVK en het Economisch Instituut voor de Bouw.
Investeringsverwachtingen op laagste punt sinds 2021
‘Wat water is voor leven op aarde, zijn investeringen voor onze economie: het is essentieel voor groei. Daarbij zijn investeringen van bedrijven essentieel voor de verduurzaming van ons land. Daarom is het des te zorgelijk dat het aantal ondernemers dat een toename van investeringen verwacht, minder hard groeit dan een jaar geleden. Momenteel verwacht per saldo nog maar 1 procent van ondernemers een toename, ten opzichte van ruim 7% in 2022. Hiermee is de stemming over de investeringsverwachtingen sinds 2021 niet meer zo laag geweest.’ Eerder waarschuwde ook al het Centraal Planbureau (CPB) voor uitstel en afstel van investeringen door ondernemers.
Teruglopende vraag steeds groter probleem
De laatste COEN-enquête bevestigt het beeld over het ongunstige economisch klimaat voor bedrijven en laat duidelijk een opeenstapeling aan zorgen zien. ‘Ondernemers blijven somber gestemd over de economische vooruitzichten. Ze kampen met stijgende kosten (rente, lonen en grondstoffen) en zien nu ook de vraag naar hun producten of diensten afnemen.’ Voor het vijfde kwartaal op rij noemen steeds meer ondernemers ‘onvoldoende vraag’ als belangrijkste belemmering (16% nu, tegenover 13% in kwartaal twee en 9% een jaar geleden). Voor het merendeel van de ondernemers blijft het tekort aan arbeidskrachten de belangrijkste belemmering voor hun bedrijfsvoering (41%).
Verwachtingen over inkooporders negatief en gedaald
Naast de afnemende vraag, zijn ook de verwachtingen over de te plaatsen inkooporders bij leveranciers negatief en lager dan een jaar eerder. Aan het begin van derde kwartaal van 2023 verwacht per saldo bijna 2% van de ondernemers een afname, terwijl vorig jaar nog bijna 5% uitging van een stijging. Ook de verwachting over inkooporders is voor het eerst sinds 2021 negatief.
