Europese Commissie publiceert nieuwe aansprakelijkheidsregels voor producten en AI

Op 28 september heeft de Europese Commissie een tweetal voorstellen gepubliceerd: een herziening van de Product Liability Directive (PLD) en een nieuw voorstel voor een AI Liability Directive (AILD). De herziening van de PLD voorziet in een modernisering van de bestaande Europese aansprakelijkheidsregels die dateren uit 1985. De belangrijkste aanpassing is de uitbreiding van de reikwijdte: naast stoffelijke producten is de PLD ook van toepassing op niet stoffelijke producten, zoals apps en andere software. Met het nieuwe AILD voorstel wordt voorzien in Europese aansprakelijkheidsregels, specifiek voor AI-enabled producten en AI diensten. Onderstaand de belangrijkste aspecten van beide initiatieven:

Aansprakelijkheidsregels voor producten

De herziening van de productaansprakelijkheidsrichtlijn moderniseert de huidige Europese regels die gericht zijn op de risicoaansprakelijkheid van fabrikanten voor de vergoeding van materiële schade als gevolg van defecte producten. De belangrijkste aanpassing is de uitbreiding van de reikwijdte: naast stoffelijke producten is de PLD ook van toepassing op niet-stoffelijke producten, zoals apps en andere software. Ook digitale diensten vallen binnen de scope, maar alleen voor zover deze nodig zijn om een product te bedienen. Door deze uitbreiding vallen niet alleen fabrikanten onder de werking van de PLD, maar ook softwareleveranciers.

Op de fabrikanten en softwareleveranciers (en leveranciers van de diensten die nodig zijn om gebruik te maken van de functionaliteit van een product) rust een risico aansprakelijkheid. Risico aansprakelijkheid gaat niet uit van schuld maar legt de aansprakelijkheid bij de fabrikant of leverancier als de consument kan aantonen dat het product defect is, de consument materiële schade heeft geleden en causaliteit kan worden aangetoond (dat de schade ook komt door het defect). Nieuw in het PLD voorstel is dat de minimale schadedrempel is geschrapt: De regeling maakt het mogelijk claims met een lagere waarde dan €500,- in te dienen. Gezien het feit dat veel consumenten tegenwoordig producten direct bij winkels of producenten buiten de EU bestellen vindt de Commissie het daarnaast belangrijk dat ook er iemand aansprakelijk kan worden gesteld in het geval van een defect product dat van buiten de EU komt.

Als er geen EU-importeur of gemachtigde vertegenwoordiger is om een claim in te dienen kunnen claims worden ingediend tegen 'fullfillment dienstverleners' die opslag-, verpakkings-, adresserings- en/of verzendingsdiensten verlenen of tegen online marktplaatsen die de schijn wekken de producten zelf te verkopen. Indien het product na op de markt te zijn gebracht substantieel wordt gewijzigd, is de partij die daarvoor verantwoordelijk is aansprakelijk.

Artificiële Intelligentie (AI)

Bijzonder is dat de Europese Commissie via een nieuw wetgevend initiatief voor het eerst specifieke Europese aansprakelijkheidsregels voor AI voorstelt. Op AI gebaseerde producten en AI software vallen zowel onder de nieuwe specifieke AI-regeling als onder de herziene productaansprakelijkheidsrichtlijn. Voor aansprakelijkheid onder de AILD dient er sprake te zijn van schuld aan de zijde van de fabrikant of leverancier. Wel bevat het voorstel verschillende situaties waarbij wordt vermoed dat er sprake is van een defect; alsook situaties waarbij er wordt vermoed dat van causaliteit (verband tussen het defect en de schade) sprake is. Consumenten kunnen hun schadeclaims zowel baseren op de PLD als op de AILD als er sprake is van schade die veroorzaakt wordt door AI gebaseerde producten of AI software. Onder de AILD kunnen naast consumenten ook bedrijven claims indienen, kunnen claims worden ingediend tegen schade veroorzaakt door gebruikers van de AI producten of AI software.

Tijdlijn

Met de publicatie van de wetgevende voorstellen staan het Europees Parlement en de lidstaten in de startblokken om hun tanden in zowel de herziening als het nieuwe wetgevende voorstel te zetten. In het Europees Parlement zal er nu eerst een proces van start gaan waarbij de relevante parlementaire commissie wordt geïdentificeerd en gaat er onderhandeld worden over de rapporteurs die vanuit de verschillende politieke groepen worden aangewezen om dit dossier te behandelen. Binnen de Raad van de EU rest de vraag of het Tsjechisch voorzitterschap nog significante stappen wil zetten op dit dossier. Waarschijnlijk zal zij een aantal overleggen organiseren om een eerste ronde verduidelijkende vragen te stellen aan de Europese Commissie, maar zal er pas vanaf het Zweeds voorzitterschap (eerste helft van 2023) onderhandeld worden over deze wetgeving. Nu het formele wetgevingsproces op het punt staat te beginnen, zou de nieuwe regeling in 2024-25 in heel Europa volledig van kracht kunnen zijn.