Waarom de Lelylijn goed is voor heel Nederland

Er wordt al zeker 30 jaar over gepraat en onderzoek gedaan naar de mogelijkheden van een snelle spoorverbinding tussen Lelystad en Groningen. Maar moeten we daar echt nog over nadenken? Negen redenen waarom Nederland de Lelylijn verdient.

#1

Er loopt toch al een spoorlijn van Lelystad naar Groningen?

Dat is absoluut waar. Maar aan die spoorverbinding – die begint in Den Haag en eindigt in Groningen – kleven twee grote nadelen. De eerste: je bent dik 2,5 uur onderweg van Groningen naar Den Haag en andersom – dat is lang. En de tweede: die spoorverbinding gaat via Zwolle. Langs dat wiebelige dunne halsje van het spoornet reizen ruim 52 duizend reizigers per dag, in 24 treinen per uur. Een seinstoring en Drenthe, Groningen en Friesland zijn de rest van de dag onbereikbaar. Dat is onwenselijk. Bovendien: het kan een stuk sneller. Met de Lelylijn maar liefst twee keer zo snel. En dat biedt grote mogelijkheden, zowel voor ondernemers als consumenten. Net als het feit dat niet alleen Groningen veel beter wordt ontsloten, maar ook de Noordoostpolder en delen van Friesland.

#2

Maar je kunt toch ook de auto nemen?

Dat is dus ook wat veel mensen doen, al is de reistijd niet veel korter dan met de trein. Dat levert dus geen voordeel op. En daarnaast zijn de wegen al overvol, ook in het noorden. Bovendien, als Nederland de doelen van Parijs wil halen, moet er ook wat gebeuren aan het wegverkeer en de uitstoot die dat oplevert. Dat kan alleen als er een goed alternatief voor die weg is. En van zo’n goed alternatief is de Lelylijn een voorbeeld. Ga maar na: binnen een uur en een kwartier (!) – gerekend vanaf Den Haag – sta je op Groningen CS. Een halvering van de reistijd en daarmee een ontzettend aantrekkelijk alternatief voor de auto. Die mag trouwens straks ‘maar’ 100 kilometer per uur over de snelweg, tegenover een trein die met 200 kilometer per uur (duurzaam) doorraast.

Minder reistijd, minder co2: dus de Lelylijn, waarom niet?

#3

Is het echt zo dringend om de Randstad beter te verbinden met Groningen?

Absoluut. En het wordt tijd dat ‘Den Haag’ dat ook inziet. Het is heel belangrijk om het hele land ‘aangehaakt’ te houden bij de Randstad, zegt internetondernemer Ben Woldring. ‘Er gebeuren prachtige dingen in het noorden. Groningen en Drenthe krijgen geld uit Brussel om een Europese waterstofregio te worden. De regio moet koploper worden binnen de EU – dan moet je niet afgesloten zitten van de Randstad.’ Een snelle treinverbinding tussen de Randstad en Groningen is in het belang van beide regio’s en daarmee van heel Nederland, zei ook Femke Halsema, burgemeester van Amsterdam, op een congres over de Lelylijn. ‘Zeer onwenselijk’, vindt ze de groeiende kloof die zij ziet tussen de Randstad en de rest van Nederland.’ Misschien is die kloof dan ook het echte probleem van de Lelylijn. Den Haag ziet een dure hogesnelheidslijn door lege weilanden rijden. En dat terwijl ook de Randstad wel vaart bij de Lelylijn.

#4

Er wordt toch al voldoende in de noordelijke infrastructuur geïnvesteerd?

Het is nu heel makkelijk om een ‘Calimero-verhaal’ te houden over wat het noorden allemaal is misgelopen de afgelopen jaren, van het Songfestival tot de Formule 1, maar de investeringen in noordelijke infrastructuur zijn gewoon aantoonbaar laag. En dat is niet logisch. Kijk alleen al naar het overzicht Meerjarenprogramma Infrastructuur Ruimte en Transport 2019. Dat toont de projecten per regio. Noordwest Nederland (Noord-Holland, Utrecht, Flevoland) krijgt 32 projecten. Zuidwest Nederland (Zeeland en Zuid-Holland) krijgt er 29. Het oosten (Gelderland en Overijssel) 26 projecten, het zuiden, dat is de provincie Limburg, krijgt er 24. De drie noordelijke provincies Groningen, Friesland en Drenthe samen: 11 infrastructurele projecten. En dat is niet alleen een probleem van die provincies, maar van heel Nederland.

11 infraprojecten voor ‘t noorden, terwijl de rest van nederland er gemiddeld 28 krijgt ?

#5

Alleen het noorden schiet toch iets op met die Lelylijn?

Nou nee. In Den Haag en omgeving is het voor ondernemers soms vechten om ruimte. Wegen staan vol en gemeenten knabbelen aan de bedrijventerreinen om aan hun opgaven voor woningbouw te kunnen voldoen. Die ruimte is er wel in Emmeloord, Heerenveen en Drachten – de route van de Lelylijn. Een bedrijf starten in Drachten is een stuk aantrekkelijker als je weet dat geschikt personeel ook uit Amsterdam kan komen. Omgekeerd betekent het voor ondernemers uit Friesland en Noordoostpolder een nieuwe bron van medewerkers. Veel ondernemers hebben al aangegeven dat de Lelylijn hun bedrijf zal laten groeien. En dat geldt voor allerlei sectoren. Zo is Cor van Veldhuijsen, directeur van Agrofoodcluster, er van overtuigd dat de landbouwsector zal profiteren van de Lelylijn. Zo makkelijk is het niet om aan geschikt personeel te komen in de Noordoostpolder. Groningen-stad heeft op haar beurt vestigingen van IBM, Google en Siemens én een levendige start-up-scene. Internet ondernemer Ben Woldring kan dat alleen maar beamen. Zijn bedrijf met vergelijkingswebsites, Bencom Groep, heeft goede programmeurs en data-analisten nodig. Hij doet zijn best om mensen te overtuigen in de regio te blijven, maar als het erop aankomt zitten jonge werknemers gewoon op twee uur reizen van hun vrienden in Amsterdam. En dat willen ze liever niet.

#6

Dus we zouden Nederland meer als één grote stad moeten zien?

Juist. In het toerisme wordt die strategie al wat langer toegepast om buitenlandse bezoekers aan te sporen om heel Nederland te bezoeken en zo Amsterdam te ontlasten. En eigenlijk weet de politiek ook al goed hoe ontzettend slim dat is. Zo stelden Rob Jetten (D66) en Pieter Heerma (CDA) voor om een nieuwe woonwijk bij Almere te bouwen met daarbij een snelle metroverbinding naar Amsterdam. Iedereen blij, want de Amsterdamse woningnood wordt opgelost en Almere wordt een aantrekkelijker woonomgeving. Zo’n inzicht vergt een knap staaltje over grenzen heen denken. En dat is dus precies het inzicht dat nodig is om te begrijpen dat de Lelylijn dezelfde soort voordelen met zich meebrengt. Voor een jonge werknemer die na haar studie in Groningen wil blijven wonen is het een fijn idee dat er óók gewerkt kan worden in Amsterdam zonder te verhuizen – en andersom. Wonen in Friesland en werken in de Randstad. Ondernemen in Lelystad en wonen in Groningen. De mogelijkheden zijn eindeloos. Wel zo fijn met enorme woningnood in de Randstad.

Van de Lelylijn zal ook de Randstad profiteren:

#7

Zo’n project als de Lelylijn kost ontzettend veel geld. Hoe weet je nou wat het je oplevert?

Op dit moment loopt er een haalbaarheidsonderzoek naar de Lelylijn. Maar er is al het één en ander bekend. Zo wordt de aanleg geschat op zo’n 3 miljard euro – een groot stuk spoor erbij, nieuwe stations in Emmeloord en Drachten. Dat is net zo duur als de aanleg van de Noord/Zuidlijn, die Amsterdam-noord en zuid met elkaar verbindt. Een stukje spoorlijn van nog geen 10 kilometer, waar maar liefst vijf wethouders zich op hebben stukgebeten. Wat dat betreft is de Lelylijn echt een koopje. De Groningse hoogleraren Paul Elhorst en Jan Oosterhaven berekenden in 2006 al dat de aanleg van een hogesnelheidslijn van Lelystad naar Groningen een rendement van 0.8 tot 4 procent zou hebben. En dat was nog in een tijd dat er veel minder reizigers per spoor werden verwacht. Daarmee is de aanleg van de Lelylijn geen wild plan, maar gewoon een rendabel project, schreven Elhorst en Oosterhaven in het FD. Bovendien is de tijd er rijp voor. ‘Met de huidige negatieve rente op staatsobligaties zijn veel meer infrastructuurprojecten maatschappelijk rendabel dan in de jaren 2000’, benadrukken Elhorst en Oosterhaven. ‘Het Rijk krijgt nu immers geld toe.’ Kortom: de omstandigheden zijn in vergelijking met toen alleen maar gunstiger geworden, zegt Elhorst. De baten gaan waarschijnlijk omhoog en de kosten omlaag. Zeker als de Lelylijn zal zorgen voor een betere aansluiting van Nederland op de rest van Europa.

Meer weten over de kosten en baten van de Lelylijn? Download hier de factsheet

#8

Nederland aansluiten op Europa: met de Lelylijn?

Jazeker. Een snelle trein noordoostwaarts – de Lelylijn dus – brengt ons een stuk dichter bij aantrekkelijke markten in Noord-Europa, schrijft ‘Lelylijn-watcher’ Bart de Glint in het Dagblad van het Noorden. ‘Uit diverse (…) publicaties blijkt dat Nederland nu nog geen tiende deel benut van de potentiële markten die er te ontsluiten zijn in Scandinavië.’ Er komt al een nieuwe hsl-verbinding tussen Hamburg, Kopenhagen en Oslo. Met de Lelylijn en nog een extra stukje spoor tussen Groningen en Hamburg, wordt er dan een totaal nieuw gebied ontsloten voor Nederland. Dat biedt perspectief op nieuwe handel en nieuwe banen. ‘We moeten het in een veel groter perspectief durven zien’, zegt internetondernemer Ben Woldring. ‘En er ontstaat zo ook een serieus alternatief voor de honderden korte-afstandsvluchten vanaf Schiphol naar Hamburg, Kopenhangen en Oslo.’

Nu is de aanleg van de Lelylijn een Nederlands besluit, dat met Nederlands geld wordt gefinancierd, maar wie weet is er ook nog wel een Europees potje beschikbaar. Brussel investeerde immers ook in de aanleg van hogesnelheidslijnen door de Baltische Staten.

‘investeren in de lelylijn is geen gebaar naar het noorden’

#9

Wat als de staatssecretaris vasthoudt aan ‘de bus’?

Staatssecretaris Stientje van Veldhoven (D66) ziet meer in een busverbinding die zelfde route moet afleggen. Want, zegt ze: ‘Ik heb niet een paar miljard om nu op tafel te leggen.’ Maar ja: een bus zou nauwelijks tijdswinst opleveren en alsnog geen aansluiting op het Europees spoornet betekenen. Het is jammer om zo ‘klein’ te denken. Zeker nu er genoeg investeringsfondsen opgetuigd worden voor projecten die Nederland mooier maken. Tientallen miljarden zouden die bevatten. In dat opzicht is de 3 miljard voor de Lelylijn – we herhalen het toch nog maar een keer – absoluut een koopje. De investering in de Lelylijn is geen ‘gebaar naar het Noorden’, of ‘het inlossen van een ereschuld’. Nee, er ligt een goede rationale onder en is daarmee een uiterst verstandige investering voor de bv Nederland. Kortom: de vraag moet niet zijn of de Lelylijn nodig is. Maar: waarom niet?