Twee emmertjes water halen? Dat deed je bij de waterstoker

Wie wil er hartje winter graag zijn bed uit? Geen prettig vooruitzicht in de kou. Gelukkig hebben we verwarming en warm water. Dat was niet zo lang geleden wel anders… In de serie ‘Het zit erop’: de waterstoker.

Tot halverwege de twintigste eeuw trof je overal in Nederland kleine ondernemers bij wie je warm water kon kopen. De hele buurt kwam langs met emmers en pannen om voor een halve of hele cent water te halen. Goed voor de wekelijkse wasbeurt van het kroost, het vullen van een kruik, een scheerbeurt of gewoon om koffie mee te zetten.

Het zit eropVroeger bepaalden ze het straatbeeld, vertrouwde ondernemers als de voddenboer, de schillenboer met zijn paard en wagen of de scharensliep. Zon, regen, wind, barre kou: altijd onderweg om brood op de plank te krijgen. Vaak zijn ze verdwenen zonder dat je het goed en wel door had. Ingehaald door de vooruitgang. De werkzaamheden worden nu machinaal gedaan, of het gebeurt zelfs helemaal niet meer. Of zou het toch…? Forum maakt een serie over de (bijna) verdwenen ambachten. Deel 11: de waterstoker.

Roddel en achterklap

Ook kon je bij de water- en vuurnering gloeiende kooltjes kopen om je eigen kolenkachel mee aan te maken of om er een stoof ermee vullen. De winkel was van ’s morgens vroeg tot laat in de avond open en het was de perfecte plek voor het uitwisselen van de laatste nieuwtjes en roddels. Het kwam dan ook weleens voor dat het water al bij thuiskomst was afgekoeld.

Tekst gaat verder na de foto

Vroege klanten

Deze waterstoker op de foto uit 1914 is vader Peterse uit de Amsterdamse Suikerbakkerssteeg. Om half vier ’s ochtends heeft hij zijn vuurtje al aangelegd in zijn oude, gemetselde fornuis, want om vijf uur komen de eerste klanten al. Bovenop het fornuis staat een metalen watertank met het warme water. Bij de stookplaats staat een koperen emmer met deksel en een houten tobbe. Aan de linkerkant zie je een bak met turf en het opgestapelde stookhout. En de paraplu? Die is van een klant en hangt te drogen.

Pensioen

Uit de beroepentelling van 1889 blijkt dat driekwart van de 212 water- en vuurneringen in Amsterdam gerund werd door een vrouw. En dan vooral getrouwde vrouwen en weduwen. Het was een schamel bestaan, en de arbeidsomstandigheden waren verre van goed in die kleine, rokerige ruimte. Pas toen het aardgasveld bij Slochteren in de jaren 60 op gang kwam en Nederland massaal overging op de centrale verwarming kon de waterstoker definitief met pensioen.