Hans van den Berg (Tata Steel): 'Vergroenen kunnen we niet alleen'

Hans van den Berg, ceo van Tata Steel IJmuiden, staat voor een lastige klus: verduurzamen én ondertussen de installaties draaiende houden. En dat in een omgeving die kritischer lijkt te worden. Terwijl die omgeving juist nodig is. ‘Wij willen óók minder uitstoot.’

Of hij weleens wakker ligt van wat er op hem afkomt? Liever zegt hij het zo: ‘Waar het om gaat, is dat we goed kunnen inspelen op de ontwikkelingen om ons heen.’ Nee, Hans van den Berg, ceo van Tata Steel, gaat de uitdaging graag aan. Want er gebeurt van alles dat Tata Steel bezig houdt.

Met de oorlog als extra probleem erbij.

‘Inderdaad. Hoe groot dat probleem wordt, valt nog te bezien. De prijzen van steenkool, gas en ijzererts die we als grondstoffen gebruiken stijgen snel, maar dat geldt ook voor de prijs van ons staal. De situatie is heel onzeker.’

En als de Russische gaskraan dichtgaat?

‘Wij kunnen als bedrijf niet zonder gas, dus dat zou een grote bedreiging voor ons zijn. Maar we raken hier niet zo snel in paniek. En ergens kunnen die twee zaken – de energietransitie en de oorlog – ook wel samengaan. Want hoe word je als Nederland minder afhankelijk van Russisch gas? Door de energietransitie te versnellen. We willen als bedrijf ook zo snel mogelijk vergroenen, al kan niet van vandaag op morgen. Het gaat hier namelijk om nieuwe technologieën die zich nog moeten bewijzen, en om grote, dure installaties. Die staan er niet binnen een paar jaar. En we kunnen de boel ook niet zomaar even stilleggen, want staalproductie is een continu proces.’

Bent u op tijd begonnen met vergroenen?

‘We hebben in het verleden altijd de best beschikbare technieken en de wetgeving als uitgangspunt genomen. Dat was in een tijd dat we duizend klachten per jaar kregen en dat eigenlijk normaal vonden. Het was reageren op, terwijl we pro-actiever hadden kunnen zijn, eerder uit onszelf in actie moeten komen. Overigens is de situatie met emissies sterk verbeterd. Nu zijn we bezig met onze zogenoemde Roadmap Plus en steken we meer dan 300 miljoen euro in de beperking van de uitstoot en overlast. Dat zijn allemaal maatregelen die verdergaan dan we wettelijk behoren te doen.’

‘We willen als bedrijf ook zo snel mogelijk vergroenen’

Wat is dan eigenlijk het einddoel?

‘Onze slogan is: ‘Groen staal in een schone omgeving’, daar willen we naartoe. Staal op basis van waterstof en duurzame energiebronnen. Klanten vragen ook steeds meer om groen en gerecycled staal. Ooit zal ‘grijs’ staal verdwijnen, net als de plofkip.’

‘Tegelijkertijd moeten we er ook voor zorgen dat Nederland zijn eigen staalsector houdt. In het kader van strategische autonomie is het belangrijk dat landen zelf over basismaterialen beschikken. De oorlog in Oekraïne maakt dat nog eens duidelijk.’

Ondertussen wordt Tata Steel via de rechter onder druk gezet. Het openbaar ministerie is op basis van de aangifte van achthonderd mensen uit de omgeving een onderzoek gestart tegen het bedrijf en zijn bestuurders, ‘wegens het willens en wetens in gevaar brengen van de gezondheid van mens, dier en natuur’.

Schrikt u daarvan?

‘Dit zal veel voeten in de aarde hebben, maar we zien het met vertrouwen tegemoet, zoals dat heet. Bij het onderzoek is ook Harsco betrokken, een bedrijf gevestigd op het terrein van Tata. Dat verwerkt restproducten van ons, en was verantwoordelijk voor de zogenoemde grafietregens in de omgeving. Harsco heeft een eigen vergunning, maar we werken wel samen als er problemen zijn. Op onze kosten is bijvoorbeeld een hal gebouwd om de grafiet­emissies te beperken. Het beeld is toch: alles wat van het terrein komt, komt van Tata.’

En nu hebt u ook nog een brief van Milieudefensie gekregen met het verzoek om het verduurzamingsbeleid uit te leggen.

‘We zitten daar niet defensief in. Ik zie het als een duwtje in de rug. We zullen ons plan presenteren en hopen dat het dan ook duidelijk voor hen is waar we mee bezig zijn. We willen hetzelfde. In de basis zit er niet zoveel verschil tussen.’

‘OOIT ZAL GRIJS STAAL VERDWIJNEN, NET ALS DE PLOFKIP’

Heeft u die druk van ngo’s en burgers nodig om in actie te komen?

‘Het geeft wel aan dat het probleem groot is en dat we met z’n allen haast hebben, overheid bedrijfsleven en ngo’s. Niemand van ons kan het alleen, we zullen het met elkaar moeten doen. Wij hebben bijvoorbeeld straks veel waterstof nodig, en pijpleidingen en vergunningen van de overheid. Op onze beurt kunnen wij een trekker worden van de waterstofeconomie. Want wij zijn straks wel meteen de grootste waterstofklant in Nederland. En we zijn hard op weg.’

Ziet uw omgeving dat ook?

‘Als er problemen zijn, wil ik zoveel mogelijk uitleg geven aan de bewoners. Dan organiseren we bijvoorbeeld een webinar waar honderden mensen op afkomen. Dat was in het verleden minder de aanpak.’

‘Ook wij vinden natuurlijk: hoe minder uitstoot, hoe beter. Wij rapporteren onze uitstoot en de overheid kijkt wat dat betekent voor de gezondheid van mensen in de omgeving. Uit onderzoek van het RIVM blijkt nu dat in Wijk aan Zee, dat grenst aan ons bedrijf, de gemeten hoeveelheid van bepaalde stoffen, waaronder lood, niet gewenst is voor jonge kinderen. Die stoffen komen zeer waarschijnlijk van ons, terwijl we wel aan de vergunning voldoen. Je zou kunnen zeggen dat de norm die de maatschappij stelt sneller verandert dan de juridische norm. Daarom investeren we die 300 miljoen in maatregelen.’

Begrijpt u de zorgen?

‘Ik snap dat mensen zich zorgen maken. Ik woon zelf ook in de omgeving. Persoonlijk maak ik me geen zorgen. Ik ken de getallen en de rapporten. Maar ik snap het wel heel goed. Onze eigen werknemers willen ook weten hoe het nu precies zit. De echte oplossing zit in de grote maatregelen, maar die kosten nu eenmaal tijd. Ondertussen proberen we de overlast zoveel mogelijk te beperken. Met de Roadmap-maatregelen, maar ook in reparerende zin door bijvoorbeeld waterkraantjes te plaatsen op schoolpleinen en speeltoestellen dagelijks schoon te maken. Maar we beseffen dat dit reparatie is, en werken zo snel mogelijk naar de grote maatregelen toe.’ 

Wie is Hans van den Berg?Na een studie natuurkunde in Leiden begon Hans van den Berg (60) in 1990 bij Hoogovens, het latere Corus dat in 2007 door Tata Steel werd overgenomen (ooit werkten bij Hoogovens 28.000 werknemers, nu 9000). Hij heeft altijd bij het bedrijf gewerkt en werd in 2021 benoemd tot ceo, nadat Tata Steel Europe was gesplitst en Tata Steel Nederland zelfstandig verder ging.