Van het gas af: deze baksteenfabrikant wil wel, maar hoe dan?

Een toekomst zonder Gronings gas? En overschakelen op… ja, wat eigenlijk? Moet baksteenfabrikant Jasper Vos elektriciteit, waterstof of biogas kiezen? Dat is zijn dilemma. ‘En wanneer stap je dan in, dat blijft de vraag.’

Midden in de prachtige uiterwaarden van de Waal bij Haaften ligt één van de baksteenfabrieken van de firma Wienerberger. Baksteen wordt er al heel lang gemaakt langs de Waal. Het proces om bakstenen te maken is in de afgelopen honderden – zo niet duizenden – jaren weinig veranderd, vertelt directeur operations Jasper Vos terwijl hij in de huiselijke directiekamer naar een paar prototypes toeloopt. Een medewerker – rode buik van het baksteenstof – steekt nog even het hoofd om de deur om hem te groeten, maar is snel weg als hij bezoek ontdekt. ‘Het grootste probleem waar wij nu tegenaan lopen’, zegt Vos, ‘is het tegenstrijdige beleid van overheden. Volgens overheidsinstantie A moet je energie besparen, maar B houdt vervolgens weer de samenwerking met een lokale biovergister tegen. Dat schiet niet op.’

#Hoedan?Energie besparen: prima. Maar wat doet het bedrijfsleven dan? Hoe worden energieslurpers energiezuinig, wordt fossiele brandstof vervangen door een duurzame variant en de uitstoot van CO2 echt gedecimeerd? In een korte serie onder de naam #Hoedan brengt Forum in beeld hoe ondernemers dat voor elkaar krijgen. En wat het ze allemaal kost. In de eerste aflevering: de bouw met Harold van Rooijen van de Nijmeegse KlokGroep – energieneutraal bouwen: ‘We moet íets doen, maar het tempo is killing’.

Van Gronings naar hoogcalorisch gas

Het Oostenrijkse Wienerberger heeft in Nederland fabrieken gekocht die doorgaans familiebedrijven waren en aan het familiebedrijf-gevoel is nog altijd weinig veranderd. Vos: ‘Wienerberger produceert keramische straatstenen, dakpannen, gevelstenen, binnenmuurblokken.’ De basisgrondstof voor keramisch materiaal is de klei die door de rivier vanuit de Alpen wordt meegenomen met een zich eeuwig herhalend proces. ‘In de fabriek wordt deze grondstof vormgegeven, gedroogd en uiteindelijk gebakken.’ En natuurlijk kost dat bakken verreweg de meeste energie.

‘we kúnnen overstappen naar hoogcalorisch gas.’ maar hoe duurzaam is dat?

‘Deze industrie moet het hebben van hoge temperaturen’, vertelt Vos. ‘Een straatsteen wordt gebakken op 1200 graden; een dakpan of baksteen iets lager.’ Het bedrijf heeft al stappen genomen om het energieverbruik terug te dringen: restwarmte wordt nu gebruikt om de stenen te laten drogen. Vroeger kostte dat proces óók nog eens energie. Het energieverbruik van de baksteenfabriek kostte Jasper Vos al flinke hoofdbrekens vanwege de kosten. ‘We hebben in de afgelopen jaren de energie-uitgaven met 20 tot 25 procent weten terug te dringen. De laatste jaren komt daar nadrukkelijk óók nog de klimaatopgave bij.’ Vos zegt dat de Nederlandse fabrieken van Wienerberger de druk extra voelen omdat de Groningse gaskraan is dichtgedraaid. Een gedwongen snelle overgang naar hoogcalorisch gas, helpt namelijk helemaal niet om een baksteenfabriek blijvend te verduurzamen. Vos: ‘We kunnen ons geld maar één keer uitgeven.’

Een kijkje nemen bij Wienenberger? Dat kan (virtueel dan):

Omschakelen naar andere elektriciteit, waterstof, biogas?

Wienerberger neemt deel aan het emissiehandelssysteem (ETS). Binnen dat systeem worden de emissierechten (of recht op uitstoot van CO2) de komende jaren steeds verder teruggeschroefd en dat legt een flinke druk op de bedrijfsvoering. Vos: ‘Tot op heden hebben we daar goed mee kunnen dealen, maar de verwachting is wel dat we volgend jaar voor het eerst emissierechten moeten bijkopen.’ Technologie om veel zuiniger te bakken, bestaat nog niet. Omschakelen op andere vormen van energie zou wél kunnen. Door middel van elektrificatie, waterstof of biogas. ‘We zijn langere tijd in gesprek geweest over een biovergister in Haaften. Dat leverde een – zeg maar – ‘complexe interactie’ op met de omgeving. De gemeente was bang voor stankoverlast en een toename van het vrachtverkeer. En terwijl overheid A dus zegt ‘je moet besparen’, werkt overheid B werkt tegen zodra je met concrete plannen bezig bent. Dat maakt het voor ons wel erg moeilijk.’

Gokken op een bepaalde energiesoort is geen optie. ‘we moeten zekerheid hebben’

Wat wordt de energie van de toekomst?

Bij waterstof vraagt Jasper Vos zich af hoe realistisch de technologie op korte termijn is. ‘Plus het is nu nog zo’n vijf keer zo duur als aardgas. Ook bij deze technologie zou de overheid een richtinggevende keuze moeten maken. Je kunt niet eindeloos blijven afwachten tot de markt dit oplost.’ Omdat de marges op een product als bakstenen beperkt zijn, en de concurrentie moordend is, zijn bedrijven als Wienerberger terughoudend om op een bepaalde technologie te ‘gokken’. Vos: ‘Wanneer stap je in? Dat is voor elk bedrijf de vraag. Als er nog ontwikkeld moet worden, is het wel fijn om te weten dat – waterstof bijvoorbeeld – écht de energie van de toekomst gaat worden. De bv Nederland heeft lange tijd aan het gasnet gehangen. Daar hebben we met elkaar als samenleving flink profijt van gehad. Nu moet het anders, dat onderschrijven wij’, zegt Vos. ‘Maar ons fabrieksproces – dat op gas is ingesteld – kun je niet grootschalig veranderen, zónder te weten wat de energie van de toekomst wordt.’

Op de hoogte blijven van onze leukste artikelen?Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.