Dit betekent de European Green Deal (Fit for 55) voor ondernemers

Als een moderne kruising tussen Mozes en Noach wil Frans Timmermans de Europese burgers en bedrijven door de klimaatverandering leiden. Met ‘Fit for 55’, een aanvulling op de eerder gepresenteerde European Green Deal. Voor het bedrijfsleven is het duidelijk dat er iets gedaan moet wordentegenklimaatverandering. Maar kan dat dan wel zo dat én de klimaatplannen gerealiseerd worden én ondernemershun bedrijfovereind kunnen houden, please?4 pluspunten en 3zorgpunten van ondernemers over de Europese klimaatplannen.

De Europese Green Deal, Renovation Wave, Fit for 55:wat wil eurocommissaris Frans Timmermans (en daarmee de EU) allemaal van ons? Het ene vergroenings- en duurzaamheidplan wordt op het andere gestapeld. Zo lijkt het tenminste. Maar op de keper beschouwd zijn het onderdelen van hetzelfde idee: de economie van Europa vergroenen op zo’n manier dat iedereen mee kan doen (miljarden subsidies) en er zelfs wat aan over kan houden (innovatiesubsidies voor duurzame technieken). Met als resultaat dat de CO2-uitstoot inde EU over8,5 jaar is teruggebracht met 55 procent ten opzichte van 1990. En in 2050 de hele EU zelfs klimaatneutraal is.

#voorzichtige plus

Emissiehandel wordt het belangrijkste instrument

Belangrijkste instrument is het zogenoemde Emission Trade System (ETS) ofwel het emissiehandelssysteem. Dat klinkt logisch, want een prijskaartje hangen aan de uitstoot van CO2 is een manier om het terugdringen ervan te stimuleren. Alzijn er wel wat zorgen bij EnergieNederland, de brancheorganisatie voor energiebedrijven en Transport en Logistiek Nederland. Want kunnen de huidige investeringsregelingen voor verduurzaming van transport en woningen wel zomaar vervangen worden door een ‘afrekensysteem’ als het ETS? En leidt het systeem niet tot een onredelijke lastenverzwaring voor transportondernemers, die via het eurovignet en tolheffing al belasting betalen op basis van gewicht en emissieklasse?

Als je in 3 minuten wilt weten hoe het emissiehandelssysteem precies werkt, is dit filmpje iets voor jou

#pluspunt

Europese stappen helpen Nederlandse bedrijven

Toch zal een gecoördineerde Europese aanpak Nederland zeker helpen om sneller en tegen lagere kosten de CO2-uitstoot te reduceren. Bovendien zorgen de plannen van Timmermansvoor een gelijk speelveld binnen de EU aangezien overal dezelfde doelen en normen gaan gelden. Nu kan elke lidstaat nog eigen beleid ontwikkelen. En daar waarschuwde Miklas Dronkers, ceo van papierfabriek Crown Van Gelder, al eens voor in opinieblad Forum: ‘Dat komt neer op het wegpesten van het bedrijfsleven, want dat kan niet meer concurreren met andere bedrijven in Europa.Danvertrekken de bedrijven die je juist wilt aansluiten op het nieuwe energienet. En gaat de uitstoot ook naar het buitenland, maar die wordt dus niet minder.’ Nu de Europese CO2-prijs in 2030 omhoog gaat richting het niveau van de Nederlandse CO2-heffing van 125 euro per ton, wordt de concurrentie eerlijker voor Nederlandse bedrijven.Wat volgens debranchevereniging voor de chemische industrie (VNCI) dan wel zou helpen om die emissiereducties te ondersteunen, is als de opbrengsten van de Europese emissiehandel terugvloeien in de economie.

#zorgpunt

De energie-infrastructuur moet nu worden aangepakt

Het lijkt makkelijk: gaskraan dicht, zonnepaneel aan of waterstofkraan open. Maar om daadwerkelijk een CO2-daling te krijgen, moet de overheid wel tijdig de benodigde infrastructuur aangelegd hebben voor bijvoorbeeld waterstof, CO2-opslag of elektriciteit. En daar valt nog wel wat aan te doen. Krapte op het net raakt iedereen, waarschuwde Netbeheer Nederland onlangs. De belangenorganisatie van zakelijke energie- en watergebruikers, VEMW, vraagt zich af of er, zeker in Nederland, op tijd voldoende leidingen en andere energieinfrastructuur beschikbaar is. Overheden moeten daar nu echt het snel het voortouw in nemen en zorgen voor een effectieve en doelmatige uitrol, ruimtelijke inpassing en vergunningverlening.

#zorgpunt

Zorg dat bedrijven voldoende tijd krijgen te investeren in reductie

Verder is het belangrijk dat de heffing goed aansluit bij de investeringscycli van bedrijven. Niet iedereen kan direct een grote CO2-reductie realiseren omdat investeringen in grote installaties een lange aanlooptijd hebben. In de tussentijd is het zinvol om de meest kosteneffectieve opties eerst uit te voeren. Ook als dat betekent dat de CO2-daling even wat afvlakt. Zodra die grote investeringen zijn gerealiseerd, trekt dat weer bij.

Dat er nu bindende doelstellingen zijn afgesproken voor alle lidstaten om de laad en tankinfrastructuur voor duurzamere brandstoffen en elektriciteit te realiseren, helpt volgens de ondernemersvereniging van transporteurs TLN ook bij het doen van de gewenste investeringen in een duurzamen wagenpark.Het verlaagt de drempel voor de aanschaf van vrachtwagens op stroom of waterstof.

#pluspunt

Oneerlijke concurrentie wordt nu tegengaan

Voor Nederlandse bedrijven is het goed dat de Europese Commissie nu komt met een grensheffing voor producten als ijzer, staal, aluminium, elektriciteit, cement en kunstmest uit landen waar de industrie niet gebonden is aan de strenge normen die wel gelden voor de Europese industrie. Met dit zogenoemde Carbon Border Adjustment Mechanism wordt deze oneerlijke concurrentie van buiten Europa nu vermeden. Tegelijk stimuleert de EU met haar beleid zo ook andere landen om te verduurzamen. Europarlementariër Bas Eickhout (GroenLinks) erkende twee jaar geleden in een interview in Forum: ‘De industrie die internationaal concurreert, moeten we wél beschermen. Dat kan door een CO2-heffing aan de grens. Als Chinees staal goedkoper is omdat de staalindustrie daar de milieueffecten niet hoeft in te prijzen, kunnen we dat verschil gewoon gaan heffen. En nee, dat is geen protectionisme. Dat mag gewoon volgens de regels van de WTO.’ Het zorgt er nu voor dat ook de internationaal opererende staalgigant als Tata Steel het plan welwillend beziet. ‘Het pakket bestaat uit maatregelen die onze kosten verhogen als we blijven werken zoals we nu doen’, verklaart het bedrijf in een eerste reactie. ‘Het biedt echter ook mogelijkheden om met Europese middelen onze productieprocessen aan te passen. De zogenoemde Groene Grensheffing die Europa oplegt, kan ervoor zorgen dat we concurrerend blijven. Maar exporteren zou voor ons wellicht moeilijker kunnen worden.’

In dit filmpje worden de plannen van Fit for 55 in 1 minuut uitgelegd:

#zorgpunt

Eerst de EU een emissiehandelssysteem, maar daarna de hele wereld

Om te zorgen dat Europese exporteurs (zoals Tata Steel) elders op de wereldmarkt geen nadelen ondervinden van het nieuwe Europese beleid is volgens de ondernemersorganisaties nog wel aanvullend beleid nodig. Het zou tragisch zijn als Nederlandse producten onverkoopbaar worden door het ETS ten opzichte van producten uit landen die zo’n systeem niet hebben. De EU zou daarom op zijn minst alles op alles moeten zetten om een wereldwijd ETS op gang te krijgen. Iets waar Marcus Beyrer, de voorzitter van de Europese bedrijfslevenkoepel BusinessEurope, in 2017 al voor pleitte. Dat vindt ook luchtvaartmaatschappij KLM. ‘De uitdaging waar we voor staan is wereldwijd en daarom is eenduidig beleid op mondiaal niveau essentieel’, verklaart het bedrijf. Het pleit ook voor een efficiëntere indeling van een Europees luchtruim zonder grenzen om efficiënter te kunnen vliegen.

#pluspunt

En nu aan de slag

2030 klinkt ver weg, maar is al over 8,5 jaar. Om de EU-plannente realiseren,is het wel zaak dat de Nederlandse overheid de uitvoering van het klimaatakkoord voortvarend ter hand neemt. Zoals eerder gezegd moet de benodigde infrastructuur voor waterstof, CO2 en elektriciteit nu echt snel worden aangelegd. Daarnaast is er ondersteuning nodig om onrendabele investeringen toch vast te kunnen doen. Verder moet op diverse terreinen wet- en regelgeving worden aangepast, bijvoorbeeld om vergunningen voor de aanleg van nieuwe energieinfrastructuur sneller te realiseren. En in sectoren als mobiliteit en de gebouwde omgeving kan er nog wel wat worden gedaan om de CO2-uitstoot sneller terug te brengen. De Europese Commissie doet hier een hele serie voorstellen voor. Zo komen er extra bijmengverplichtingen voor duurzame brandstoffen en voor de normering van voertuigen en gebouwen. Daarbij is het belangrijk dat bijvoorbeeld hogere kosten voor burgers en mkb-ondernemers worden verzacht om de transitie echt te laten slagen.

Is dit het dan?

Over het Fit for 55-pakket wordt na de zomer in verschillende beleidsagenda’s verder onderhandeld met de Europese Raad en het Europees Parlement. Naar verwachting levert dit nog verschillende aanpassingen op. Bij de verdere uitwerking van het omvangrijke pakket vantwaalf reguleringen, waaronder het emissiehandelssysteem, de grensheffing en hernieuwbare energie moet voorkomen worden dat maatregelen ‘gestapeld’ worden of elkaar tegenwerken. Het risico op stijgende kosten is groot. Het is daarom cruciaal dat de juiste balans wordt gevonden tussen lastenverzwaringen en concurrentiepositie.

En wat vindt Frans Timmermans er eigenlijk zelf van?

‘Mensen zullen zeggen, dit is wel heel heftig’, zei eurocommissaris Timmermans bij de presentatie tegen de verzamelde Nederlandse pers. ‘Maar we hebben geen keus als we de doelstelling willen halen. Je kunt niets van de plannen af knabbelen, op zijn hoogst er iets anders in stoppen. Door de fysieke omstandigheid van een dichtbevolkt land heeft Nederland nog wel een uitdaging. Maar als je het verknoopt met de waterstofeconomie, loopt Nederland voorop. Het kan dankzij zijn aardgasnetwerk een leidende rol spelen.’

5 punten uit het plan die ook nog het vermelden waard zijn:1. Het Emission Trade Systemzal bij zeevaartgelden voor 50 procent van de emissies van buitenlandse havens naar een haven gelegen in de EUen voor 50 procent van de emissies van een EU haven naar het buitenland. Scheepvaart is een lastige sector. Het is een mondiale sector; een schip vaart dan weer binnen en dan weer buiten de EU en een schip vaart niet altijd in een directe route van A naar B.
2. Verbrandingsmotoren mogen vanaf 2040 niet meer verkocht worden. Dat is 5 jaar langer dan werd verwacht.
3. De Commissie wil EU-luchthavens verplichten om vanaf 2025 duurzame vliegtuigbrandstoffen te leveren. Er worden minimumdoelen gesteld die elke 5 jaar worden verhoogd. Mogelijk komt er in 2030 een apart doel voor synthetische brandstoffen. Alleen de kleinste vliegvelden worden uitgesloten, met als doel 95 procent van het totale verkeer vanaf Europese vliegvelden te dekken
4. Er wordt een Climate Action Social Facility opgericht om huishoudens te steunen die een stijgende stookkosten niet aan kunnen. Het geld moet komen uit de 7-jarige EU-begroting en met de opbrengsten van 20 procent van de ETS voor wegvervoer en gebouwde omgeving. Lidstaten moeten een plan indienen over hoe ze het geld willen gebruiken. Bijvoorbeeld om de energie-efficiëntie van gebouwen te verhogen, de verwarming van woningen koolstofarm te maken en emissiearme transportopties te financieren. Van die plannen moeten zij de helft zelf financieren.
5. De bestaande ETS-vrijstellingen (free allowances) die sommige sectoren krijgen, zullen al vanaf 2025 uit gefaseerd worden in verband met Carbon Border Adjustment.