Circulaire pionier Femke Groothuis: 'We moeten vervuiling gaan belasten'

Een succes maken van de circulaire economie? Dan móet er een aardverschuiving plaatsvinden in ons belastingstelsel, zegt Femke Groothuis (Ex’Tax). Geen lekker onderwerp, beseft ze. Want belastingen zijn toch saai? Maar ze houdt moed. ‘Ook ondernemers zien hier de noodzaak van in.’

‘De belastingverschuiving waar Ex’tax voor staat, is een idee van Eckart Wintzen. Hij was mijn baas bij een groen investeringsbedrijf waar ik in de jaren 90 werkte. Eckart zette sinds 1990 de milieu-impact van zijn bedrijf BSO Origin in het jaarverslag en liep toen al rond met het idee dat de overheid belasting zou moeten heffen op ‘onttrokken waarde’ in plaats van op ‘toegevoegde waarde’. Onttrokken waarde is dan vervuiling en verbruik van natuurlijke hulpbronnen. Toegevoegde waarde is arbeid: vakmanschap en creativiteit.’ Circulaire pioniersToen niemand nog van de circulaire economie gehoord had, stonden zij al op de barricades. Dit zijn circulaire pioniers, die al jaren vertellen wat er nodig is om onze economie helemaal rond te maken. Deze serie staat in het januarinummer van Forum, met als thema de circulaire economie. Vandaag een interview met Femke Groothuis (Ex’Tax). Zij pleit voor het het belasten van natuurlijke hulpbronnen en het verlagen van de belasting op arbeid.

Ondernemerskeuzes

‘Eckart kreeg niet genoeg tijd om zijn idee uit te werken, want hij overleed heel plotseling in 2008. Wij zijn toen met een klein clubje doorgegaan met zijn gedachtengoed. Ik vond het een enorm boeiend onderwerp. Al tien jaar had ik bij de investeringen van Eckart gezien dat belastingen een enorme impact hebben op keuzes die ondernemers maken, over waar ze produceren en wat voor diensten ze leveren.’

Spelregels

‘Dat we ons fulltime toelegden op het uitwerken van het idee van belastingverschuiving – Eck’s tax, vandaar Ex’tax – was toen niet vanzelfsprekend. Klimaatverandering, grondstofschaarste en vervuiling waren nog helemaal niet top of mind en belastingen werden vaak gezien als een vast gegeven. Ook door ondernemers: ‘Dat zijn nou eenmaal de spelregels en daarbinnen moet je het zien te rooien’. We wilden er meteen fiscaal experts bij, dus we startten met een werkgroep met belastingpartners uit de Big Four. Die eerste meeting hadden we echt wat uit te leggen. Niemand dacht dat we überhaupt de handen op elkaar zouden krijgen voor een verandering in het belastingstelsel. Het is natuurlijk geen lekker onderwerp. Belasting is saai en complex en staat ver van mensen af.’

Grote jongens

‘Veertien jaar geleden waren het ook alleen de kleinere spelers die duurzaam en sociaal gingen ondernemen. Nu zijn de grote jongens in elke sector ervan doordrongen dat duurzame innovatie nodig is in hun businessmodel. Het is inmiddels duidelijk dat er voor cirulaire innovaties geen gelijk speelveld is zolang vervuiling en verbruik onbelast blijven. Bovendien zijn circulaire businessmodellen arbeids- en kennisintensief; bij torenhoge belastingen op arbeid is dat ook een competitief nadeel. Als je de spelregels aanpast – door arbeid minder te belasten en vervuiling en grondstoffengebruik meer – gaan juist circulaire bedrijven en activiteiten vliegen. Ze worden winstgevender, gemakkelijker te financieren en opschaalbaar.’

Evolutie

‘Inmiddels staan onze taxshift voorstellen vermeld in de miljoenennota en ook de Nederlandse Vereniging van Banken noemt ons werk in een position paper over de circulaire economie. We hebben steeds meer ambassadeurs in allerlei sectoren en het punt komt dichterbij dat niet alleen de kleintjes, maar ook grote ondernemers de politiek gaan vragen om een gelijk speelveld voor de circulaire economie. Dat kan nog wel lang duren. Het is een evolutie, geen revolutie. Het is Cathedral Thinking; wij leggen nu de fundamenten, maar we zullen de hele kathedraal misschien nooit zien staan.’

Slimmer belastingstelsel

‘Ik houd moed omdat ik echt geloof dat een slimmer belastingstelsel zoveel dingen beter kan maken. Ik zie voortdurend overal redenen waarom dit kan helpen. In een arbeidsintensieve sector als de zorg, bijvoorbeeld. En aan het zorgstelsel zelf: met een tekort aan handen aan het bed, oplopende zorgkosten en ziektes als astma die verergeren door vervuiling. In veel verkiezingsprogramma’s staan de principes ‘de vervuiler betaalt’ en ‘werk moet lonen’. En er zijn stappen gezet naar implementatie. Maar we lopen in de politiek vaak vast in discussies over één maatregel. The devil is in the detail.’

Op de hoogte blijven van onze beste artikelen? Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.