Begrotingsbehandeling Economische Zaken en Klimaat, brief aan de VC voor EZK uit de Tweede Kamer

Hoogedelgestrenge dames en heren,

 

Met oog op de behandeling van de begroting EZK volgende week vragen VNO-NCW en MKB-Nederland uw aandacht voor het volgende.

 

De economische impact van de coronacrisis was al ongekend met een voorspelde krimp in 2020 van 5% en een forse daling van de consumptie en investeringen van respectievelijk -6% en -8%. Deze cijfers zijn inmiddels al weer achterhaald nu de gedeeltelijke lockdown waarschijnlijk tot december zal duren. Daar komen de economische gevolgen van een mogelijke harde Brexit nog bovenop.

 

Kortom, in 2021 en de jaren daarna zullen alle zeilen bijgezet moeten worden om de economie uit het slop te trekken zodat ondernemers weer banen kunnen scheppen. Dit betekent niet alleen extra steun voor zwaar getroffen sectoren en investeringen in de grote transities, innovatie en omscholing, ook het ondernemersklimaat in Nederland moet en kan beter. Ondernemers hebben zowel een voorspelbare overheid nodig als goede, begrijpelijke en proportionele regels om met vertrouwen te kunnen investeren en te groeien.

 

 

Groei
Voor de crisis was de te lage productiviteitsgroei in de het mkb al problematisch en die groei is noodzakelijk voor de bekostiging van onze brede welvaart. Daarom moeten vooral private investeringen in innovatie, verduurzaming en digitalisering flink worden aangejaagd, in het bijzonder in het mkb. Zo’n 80-85% van de investeringen in Nederland is afkomstig uit de private sector. Maar de solvabiliteit van bedrijven is door coronacrisis fors afgenomen. Ondernemingen zijn verzwakt en hebben minder ruimte om te investeren. Er lijkt daardoor een groot investeringsgat te ontstaan dat over de periode 2020-2022 ten opzichte van het pre-coronagroeipad kan oplopen tot € 45-50 miljard, ruim 5% van het BBP. Daarom is het goed dat het kabinet gekozen heeft voor een Baangerelateerde Investeringskorting die ervoor zorgt dat private investeringen naar voren gehaald worden, waarmee groei en werkgelegenheid wordt gestimuleerd, het recept om uit de crisis te komen. Ook het CBP heeft inmiddels bevestigd dat de BIK het beste instrument is om investeringen aan te jagen.

 

Excellent ondernemersklimaat

Zoals het ook in de begroting wordt bevestigd: om onze welvaart ook in de toekomst te behouden is een excellent vestigings- en ondernemersklimaat, vernieuwing en verduurzaming cruciaal. Het ondernemersklimaat in Nederland is echter niet op alle fronten optimaal. De kwaliteit van regels kan bijvoorbeeld sterk verbeterd worden en het is belangrijk dat het parlement daar meer grip op krijgt. Ook moet er flink gesnoeid worden in de sterk gestegen regeldruk voor ondernemers, een stijging van maar liefst 1,15 miljard euro per jaar deze kabinetsperiode (gemeten tot 1 juli 2020). Uit een poll van MKB-Nederland onder ruim 550 ondernemers blijkt bovendien dat in geval van 70% van de ondernemers regels en verplichtingen deze ondernemers ervan weerhouden om personeel aan te nemen. Dat is zeer zorgelijk in en tijd waarin grote groepen mensen op straat komen te staan.

 

Nieuwe aanpak regeldruk
Een nieuwe aanpak van regeldruk is noodzakelijk om straks een snel herstel van de economie mogelijk te maken. Een brede aanpak die niet alleen voor private sectoren geldt, maar die ook in de zorg en cultuur voor verlichting zorgt. Een effectieve aanpak vereist meten, compenseren, kwantitatieve reductiedoelstellingen, een waakhond met invloed, een regeldruk-scoreboard en last but not least, het onderbrengen van een nieuw programma bij het ministerie van Financiën en deze weer koppelen aan de begrotingscyclus. Dit was in het verleden het recept voor een zeer succesvolle aanpak, waarbij Nederland voorop liep in Europa. Met ons huidige programma bungelen we onderaan het Europese lijstje.

 

Versnelling procesinnovatie in het mkb

Procesinnovatie, ook wel te omschrijven als productie-innovatie, blijft in veel mkb-sectoren al jaren achter en bedrijven hebben door corona niet of nauwelijks buffers om te investeren. Het is belangrijk om juist de productiviteit in het mkb, en zeker in de maakindustrie, te verhogen om concurrerend te blijven op de wereldmarkt. Productie en werkgelegenheid is belangrijk voor Nederland, om te behouden, maar zeker ook om weer terug te krijgen. Immers het fundament van de pyramide van de toeleverende bedrijven in de maakindustrie houdt de top van de pyramide omhoog en bepaalt tevens de concurrentiekracht van de hele pyramide.

 

Productinnovatie stimuleren is belangrijk, maar we moeten voorkomen dat we innovatie stimuleren voor productie buiten Nederland. Producenten ruim baan geven om productie uit te besteden in het buitenland, terwijl de innovatie grotendeels in Nederland is ontwikkeld, is onwenselijk. Productie- en procesinnovatie in Nederland moet je stimuleren om productie en toekomstige innovaties hier te houden. En procesinnovatie is meer dan alleen het toepassen van digitale ontwikkelingen.

 

Wat vragen we de Tweede kamer?
Wij roepen EZK op om invulling te geven aan eerdere toezeggingen voor het opzetten van een brede procesinnovatie stimuleringsregeling buiten de WBSO.

 

Versnellen digitaliseringssprong in de ontwerp-, bouw- en technieksector
Binnen de programma’s van het Bouw en Techniek Innovatiecentrum werken het bedrijfsleven, overheid en kennisinstellingen samen om de maatschappelijke transities rond huisvesting, toekomstbestendige infrastructuur, energietransitie, circulariteit en klimaatadaptatie mogelijk te maken. Digitalisering en het sector breed toegankelijk maken van digitale technieken is hierbij essentieel om de transities te laten slagen. Voorzien is om, gekoppeld aan de regionale hubs, fieldlabs op de bouwplaats in te richten ten behoeve van datahandling, robotisering/co-botics, virtual en augmented Reality. Om hier een versnellingssprong te kunnen maken is een gerichte investering nodig.

 

Versnelling digitalisering in het mkb

Om productiviteitsgroei in het mkb aan te jagen, is snellere digitalisering een must. Met digitalisering kunnen ondernemers hun productiviteit en concurrentiepositie verbeteren en hun markt vergroten. We hebben al de MKB Werkplaatsen, maar snellere opschaling van digitalisering is noodzakelijk. Aangezien dit niet vanzelf gaat, doen wij hier drie aanbevelingen:

 

1. Interactief platform met overzicht subsidies en kennisvouchers
Richt een interactief platform met een helder overzicht van beschikbare subsidies en kennisvouchers voor (kleine) ondernemers. Hiermee worden bestaande instrumenten toegankelijk(er) voor kleine ondernemers.

 

2. Pilot Digitale IPC
Een van de meest succesvolle regelingen uit het verleden voor procesinnovatie in het mkb was de IPC-regeling. De regeling bestaat nog, maar heeft geen budget. De InnovatiePrestatieContracten (IPC) is een subsidie voor samenwerkende mkb-ondernemingen in dezelfde regio, keten of branche die een meerjarig innovatietraject uitvoeren. Binnen een IPC-verband voeren 10 tot 20 mkb-ondernemingen (collectieve) innovatieprojecten uit, onder begeleiding van een penvoerder (dat was in veel gevallen de brancheorganisatie). Een hernieuwde IPC-regeling gericht op digitalisering in het mkb kan de ontwikkeling van nieuwe digitale prototypes en digitale tools voor een branche aanjagen. Door de regeling kunnen ze betaalbaar worden gehouden, waardoor procesinnovatie in het mkb een boost krijgt.

 

Wat vragen we aan de Tweede Kamer?
Een pilot met een Digitale IPC waarmee begin volgend jaar gestart wordt, zodat de ervaring die hierbij wordt opgedaan meegenomen kan worden in een nieuwe kabinetsperiode.

 

3. Minimaal vijf MKB Hackathons in 2021
Kort geleden heeft MKB-Nederland de eerste MKB Hackaton georganiseerd, in samenwerking met Transport en Logistiek Nederland, het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, de Rabobank en de Hackathon Factory. Tijdens de MKB Data Hackathon gingen verschillende teams van transportondernemers en experts, zoals data-analisten, BI-specialisten en business consultants, aan de slag met het ontwerpen van digitale oplossingen voor de transportsector. Doel was een verhoging van het rendement of de bedrijfscontinuïteit door beter gebruik te maken van data. De MKB Data Hackathon leverde in totaal acht vernieuwende concepten op en was een groot succes. Het winnende concept wordt momenteel doorontwikkeld.

 

Middels de MKB Hackaton weten ICT-bedrijven en kleine ondernemers elkaar te vinden. Groot voordeel van de MKB Hackathon is dat de betrokken bracheorganisatie zorgt voor opschaling en vertaling van de resultaten naar de achterban.

 

Wat vragen we aan de Tweede Kamer?
Budget om in 2021 minimaal vijf extra MKB Data Hackatons (van opzet tot nazorg) te organiseren bij mkb-branches (250.000 euro).

 

Innovatie

 

Cofinanciering van Europese programma’s structureel maken
Het aandeel dat Nederlandse onderzoekers behalen uit de verschillende kaderprogramma’s van de EU is voor elk kaderprogramma groter dan de financiële bijdrage die Nederland aan de EU-begroting levert (via de Meerjarig Financiële Kaders). Het aandeel dat Nederland ontvangt uit H2020 is 1,5 keer zo groot als de Nederlandse investering. VNO-NCW en MKB-Nederland zijn dan ook gelukkig met de € 255 miljoen voor cofinanciering EU-programma’s in het derde Steun- en herstelpakket. Deze investeringen in het duurzame verdienvermogen versterken de mogelijkheden voor het Nederlandse bedrijfsleven (óók van het mkb) in de Europese programma’s. De cofinanciering is nu voor één jaar geregeld. Om langjarige verplichtingen en inzet aan te gaan en relaties op te bouwen is meerjarige zekerheid m.b.t. cofinanciering van Europese programma’s essentieel.

 

WBSO
VNO-NCW en MKB-Nederland zijn positief over de (tijdelijke) stijging van de WBSO-tarieven voor de eerste schijf en voor starters én over het voornemen te bekijken hoe programmatuurontwikkeling ingepast kan worden. Dat is van groot belang om ICT innovatie een betere plek te geven in de WBSO. Op dit moment wordt daarbij echter aangegeven dat een eventuele aanpassing van de regeling bij extra budgettair beslag opgevangen moet worden in de regeling zelf. Daarmee gaat het mogelijk ten koste van innovatie in het mkb. VNO-NCW en MKB-Nederland pleiten ervoor om te werken met beleidsopties hoe digitale innovatie het best gestimuleerd kan worden en bijbehorende benodigde budgetten. Daar kan dan later een keuze in worden gemaakt door een nieuw kabinet.

 

Verhoging tarief innovatiebox
Ondernemingen die zich bezighouden met innovatieve projecten kunnen de innovatiebox gebruiken om innovatieve projecten te laten profiteren van een lager Vpb-tarief. Dit tarief stijgt dit jaar opnieuw van 7% naar 9%. De uitstralingseffecten van het opnieuw verhogen van het innovatiebox-tarief zijn zeer negatief en staan op gespannen voet met de doelstelling om R&D-uitgaven in Nederland te vergroten.

 

Nationaal Groeifonds
Met name rondom de ontwikkeling van sleuteltechnologieën als AI, quantum en ruimtevaart- en biotechnologie er sprake is van een wereldwijde concurrentieslag. Juist daar is sprake van een sterk achterblijvende investering.

 

Met het Nationaal Groeifonds dat naast infrastructuur en kennisontwikkeling ook inzet op innovatie trekt Nederland het been bij. Dit Groeifonds maakt investeringen in sleuteltechnologieën mogelijk, met grote uitstralingseffecten op de economie als geheel, en die bijdragen aan het voorkomen van eenzijdige technologische afhankelijkheid van landen buiten Europa. VNO-NCW en MKB-Nederland zijn positief over de mogelijkheden van dit fonds, omdat hiermee een vliegwiel ontstaat voor een veelvoud aan private investeringen en duurzame groei. Ook is het van belang dat het kennisintensieve mkb en startups volop betrokken worden bij deze ontwikkeling en dat het fonds dus goed toegankelijk wordt voor mkb-bedrijven. Een nadere toelichting op de wijze waarop dit mkb-deel kan nemen is gewenst.

 

Bestendigen Smart Industry om digitalisering van de maakindustrie te versnellen
In het Smart Industry Programma werken kennisinstellingen, overheid en bedrijfsleven samen om de slimme maakindustrie van de toekomst vorm te geven. Met name in het mkb is een digitaliseringsslag van belang. Dat gebeurt door het opzetten van inmiddels ruim 40 fieldlabs, waar innovatieve digitale toepassingen voor de industrie in de praktijk worden gebruikt. Het programmabureau Smart Industry wordt gefinancierd vanuit de begroting EZK. Voor de fieldlabs wordt gebruik gemaakt van gezamenlijke publiek-private financiering, op regionaal, nationaal en Europees niveau. Er is echter geen structurele financiering voor de Smart Industry fieldlabs en projecten gereserveerd. Als we werkelijk een slag willen maken in de digitalisering van de maakindustrie in Nederland, zullen we daar ook in moeten investeren.

 

Valorisatie steviger richten op verdienvermogen (en kennisintensieve scale-ups)
Hoewel Nederland in verschillende ranglijsten over innovatiekracht hoog staat, scoort ons land op het punt van doorgroeiende, kennisintensieve bedrijven zwakker. In de Global Competitive Index (GCI) en de Global Innovation Index (GII) staat Nederland in de hoogste regionen, namelijk in beide op plek 4 (in de 2019-edities). Ook wordt Nederland geclassificeerd als ‘innovation leader’ in de European Innovation Scoreboard (EIS) 2020. Maar de indicatoren waarop Nederland naar verhouding slechter scoort, hebben alles te maken met de doorgroei van kennisintensieve startups. Nieuwe kennisintensieve bedrijvigheid is van groot belang voor het aandeel private investeringen in R&D en daarmee voor het innovatieve verdienvermogen van de toekomst. Valorisatiebeleid van kennisinstellingen zou daarom een stevige impuls moeten krijgen om valorisatie veel steviger te richten op verdienvermogen (en kennisintensieve scale-ups).

 

Met vriendelijke groet,

 

 

Mw. G. Dolsma
Wnd. directeur Beleid VNO-NCW en MKB-Nederland