Voorwoord Blik op Europa September

Europa en het Nederlandse Regeerprogramma 

Na de weldadige zomerpauze is de Brusselse beleidsbubbel begin september in luttele seconden geaccelereerd van 0 naar 100. Twee weken lang gonsde het van de geruchten over de nieuwe Commissarissen en hun portefeuilles en tot op het laatste moment waren er flinke verrassingen. Verder publiceerde de voormalige Italiaanse premier en dito voorzitter van de Europese Centrale Bank Mario Draghi zijn langverwachte lijvige rapport van 400 pagina’s over de Europese concurrentiekracht. Daarin luidt hij de noodklok [Draghi Rapport]. En Voorzitter Von der Leyen maakte na een achtbaanrit uiteindelijk haar lijst van Commissarissen bekend, plus de taakomschrijving die zij voor elke Commissaris heeft opgesteld. De Commissarissen zitten nu in het zweethokje om zich voor te bereiden op de hoorzittingen volgende maand in het Parlement, waar zij ‘gegrild’ zullen worden. 

Maar ook in Nederland gonsde het. Het nieuwe kabinet publiceerde eerst zijn Regeerprogramma, en drie dagen later de Miljoenennota. En natuurlijk hebben we vanuit Brussel met spanning gekeken naar de Europa dimensie daarvan. En die is best opmerkelijk. 

Het eigenlijke Europa-hoofdstuk van het Regeerprogramma is kort. Maar bij lezing van het hele document blijkt er heel wat substantieel Europabeleid in de andere hoofdstukken te zitten. 

Op een aantal onderwerpen, die ook veel media-aandacht kregen, zet het kabinet stevig de hakken in het zand: een opt-out voor migratie, geen nationale koppen meer op EU-wetgeving, geen gemeenschappelijke schulden, minder groei van de afdrachten aan Brussel, een zeer kritische benadering van de nieuwe uitbreidingsplannen van de EU. Daarnaast moet de EU van het kabinet leveren, wellicht tegen beter weten in: op mestbeleid, pulsvisserij en herziening van Natura-2000. Daarbij bonken echter geen vuisten meer op tafel, met ‘gaat in gesprek met Brussel’. 

Maar juist omdat er zoveel euroscepsis was bij de vier coalitiepartijen is er kennelijk ook heel grondig nagedacht over wat men met Europa nu wel en niet wil. Dat heeft geresulteerd in bovengenoemde hakken, maar ook in een aantal niet mis te verstane vierkante statements over het essentiële belang van Europa voor Nederland. Ook wordt keer op keer benadrukt dat de Europese wetten en regels gerespecteerd zullen worden en dat Europese samenwerking – nota bene o.a. op migratie – ook heel belangrijk is. 

En dan is er de brede economische actie-agenda die het kabinet voorziet op o.a. Interne Markt, een concurrerende en weerbare economie, strategisch industriebeleid, defensie, kapitaalmarktunie, energiemarkten, economische veiligheid, reserves voor kritieke grondstoffen, digitale infrastructuur in de ruimte, Europese voedselstrategie, arbeidsmigratie, coördinatie van groene investeringen, uitrol van kernenergie, anti-witwas-beleid, cybersecurity. 

Het lijkt er welhaast op dat een aanvankelijke ideologische inzet op scepsis en het indammen van de EU niet bestand was tegen de druk van de reality-check op de toegevoegde waarde van de EU. We zullen met spanning volgen hoe dit verder gaat.