Verkiezingen: Europa als 'elephant in the room'

Nog even en de verkiezingsuitslag is bekend. In Nederland verschuift de focus naar de formatie. Tijdens de campagne zag je een opmerkelijke paradox over Europa. Enerzijds speelde de EU in de campagne nauwelijks een rol, hoewel VVD-lijsttrekker Mark Rutte er bijvoorbeeld wel op inging in zijn gesprek met Ingrid Thijssen en Jacco Vonhof. Anderzijds was er in de media juist veel debat over het feit dat de EU in het politieke debat geen rol speelde. Het ludieke twitter account ‘EUolifant’ zette de schijnwerper op de EU als ‘elephant in the room’ en haalde daarmee zelfs de Financial Times.

 

Een sterke EU: een kriebel en een spiegel

Zet je de Europa-paragrafen in de verkiezingsprogramma’s op een rij, dan zie je dat het hele brede politieke midden eigenlijk dezelfde basis-narrative over de EU heeft: de EU als noodzaak om sterk in de wereld te staan. ChristenUnie lijsttrekker Gert-Jan Segers zei in het Financieele Dagblad dat de EU te lang is weggezet als superstaat, maar dat Europese macht ook heilzaam kan zijn en dat de eigenlijke vraag is waar de macht en kracht van Europa ons verder kunnen helpen. En natuurlijk was er Volt, na een aanloop in de Europese verkiezingen in 2019 nu met een volwassen campagne. Je hebt al met al toch het gevoel dat er iets kriebelt in het Nederlandse politieke bewustzijn ten aanzien van Europa. Durft de euroscepsis zich in de spiegel nog recht in de ogen te zien?

 

Melancholie en ongemak: EU en VK

Ongetwijfeld spelen daarbij de melancholieke cello-tonen op de achtergrond van de treurige en zorgelijke relatie tussen EU en VK na hun scheiding ook hun rol. De Japanse investeringen in het VK daalden in vier jaar met 12%, terwijl ze in Italië met 53% stegen, en in Nederland zelfs met 67%. Miljarden aan aandelenhandel verkassen naar het Europese continent. En de Britse export naar de EU daalde in januari jl. door Covid en Brexit met 40%. Onderwijl doet de Britse premier niets liever dan de EU te provoceren; en als zij hapt zet hij haar neer als de boze buitenwereld. Het Britse ongemak tegenover de EU kan niet mooier worden geïllustreerd dan door die zak wortelen in de schappen van de Tesco: BRITISH CARROTS stond er in kapitale letters op, getooid met de Union Jack; en onderaan was een klein labeltje toegevoegd: ‘Grown in Spain’. Voor het bedrijfsleven is van het grootste belang dat de politieke sentimenten plaatsmaken voor een normalisatie van de relatie.

 

Europa in de formatie: onvermijdelijk

Na de verkiezingen komt de formatie. Europa ligt daar zeker niet bovenop de stapel dossiers. Maar een aantal onderwerpen zal niet vermeden kunnen worden. Het door het huidige kabinet uitgestelde Nationale Herstelplan na corona zal rap moeten worden ingediend. De EU stelde er 5,6 miljard voor ter beschikking. Die extra injectie Europees geld kan het bedrijfsleven goed gebruiken in de diepte van de crisis. Daarnaast maken de recente nieuwe problemen aan de Europese binnengrenzen duidelijk dat het ongestoord functioneren van de Interne Markt een politieke topprioriteit moet zijn. De grillige nonchalance waarmee lidstaten naar behoeven ‘even’ het vrij verkeer on hold plegen te zetten is onacceptabel. Een grote vraag is verder hoe Nederland en de EU meer strategische autonomie op technologie, energie en defensie willen bereiken. Het nieuwe kabinet van handelsnatie Nederland zal zich moeten uitspreken over het belang van handel voor onze banen en economie. En de komende jaren zouden ook nog wel eens een fundamentele discussie over de begrotingscriteria van de monetaire unie kunnen opleveren.

 

Onwerkbaar due diligence voorstel Europees Parlement

Onderwijl moeten we ook de Brusselse wetgevingsmachine goed in de gaten houden. Vorige week werd in het Europees Parlement met ruime meerderheid een initiatiefrapport van de Nederlandse Europarlementariër Lara Wolters (PvdA/S&D) aangenomen. Dat bepleit een nieuw verplicht due diligence systeem voor bedrijven. Naar onze mening is dat systeem volstrekt onwerkbaar: het gaat uit van onduidelijke definities, een ‘catch-all’ verantwoordelijkheid voor bedrijven, vage en open normen, en draconische sancties. De bal ligt nu bij de Europese Commissie. Hopelijk komt die wel met een redelijk voorstel. Want aan due diligence valt nog wel het nodige te verbeteren.

 

Nederland is wellicht even ‘beleidsluw’ rond de verkiezingen, maar de Europese processen staan niet stil.

 

Winand Quaedvlieg is permanent gedelegeerde in Brussel en hoofd van kantoor Brussel van VNO-NCW