Over het belang liet voorzitter Hans de Boer aan het begin van het online debat over het Europese herstelfonds geen twijfel bestaan: Nederland verdient 35 procent van het nationaal inkomen aan export, en daarin speelt de EU een absolute sleutelrol. Niet alleen Duitsland, België en het VK zijn cruciale handelspartners. Ook aan de export naar Spanje en Italië – de zogenaamde 'netto ontvangers' – verdient Nederland 60 miljard euro per jaar, wat zelfs meer is dan de verdiensten van de export naar China (50 miljard euro).
Volgens Gert Jan Koopman, topambtenaar bij de Europese Commissie, kan het hele economische motorblok van Europa, de befaamde 'blauwe banaan' van Rotterdam via het Ruhgebied naar Milaan en Turijn, grote schade oplopen als op Europees niveau onvoldoende actie wordt ondernomen om de economie te ondersteunen in de coronacrisis.
President van de Nederlandsche Bank Klaas Knot sloot zich hierbij aan: 'Om permanente schade van deze schok tegen te gaan zijn beleidsmatige maatregelen nodig.' Omdat de economische veerkracht in Europa sterk uiteenloopt, is een one-size-fits-all-aanpak niet mogelijk. Sommige lidstaten hebben simpelweg meer steun nodig dan anderen. Maar breed gedragen economisch herstel komt alle landen ten goede, aldus Knot. Dat geldt zeker voor een handelsland als Nederland.
Economische én politieke stabiliteit
De derde spreker in het online debat – waar meer dan honderd man bij inbelde, onder wie oud-premier Jan Peter Balkenende – was Catherine De Vries, hoogleraar politieke wetenschappen aan de Bocconi Universiteit in Milaan. De Vries voegde een politieke dimensie toe aan de economische afwegingen van Koopman en Knot: na een economische crisis volgt er altijd een politieke, vaak in de vorm van een vertraagde opmars van partijen aan de uiteinden van het politieke spectrum. Daarom is het van groot belang dat de zuidelijke lidstaten ook goed herstellen. Financiële steun is dus niet alleen belangrijk om de economie van de Eurozone te stutten, maar ook om de politieke stabiliteit in Europa te waarborgen.
Europees herstelfonds
Over het grote belang van een Europees herstelfonds zijn de sprekers het eens. 19 juni bespreekt de Europese Raad het voorstel van de Commissie voor zo'n fonds, waarbij gebruik gemaakt wordt van een uitgebreid Meerjarig Financieel Kader om geld te lenen op de kapitaalmarkt voor herstel. De lidstaten staan voor deze leningen garant. Het geld wordt aan lidstaten verstrekt in de vorm van subsidies voor investeringen die zij doen om het economisch herstel aan te jagen.
Volgens Knot bevat het plan 'hele goede elementen'. Koopmans benadrukt dat er sterke conditionaliteit is verbonden aan de subsidies: om geld te ontvangen moeten lidstaten investeren in hervormingen, bijvoorbeeld op het gebied van duurzaamheid of digitalisering.
Kosten en baten in het debat
De grote vraag die ten grondslag lag aan het online debat, is hoe een constructief debat tot stand gebracht kan worden over dit herstelfonds en over de EU in het algemeen, waarin niet alleen de kosten, maar ook de baten aan bod komen.
Volgens De Vries staat Nederland te veel op de rem in Europa, waardoor het beeld ontstaat dat die aanpak beter is dan een constructieve houding ten opzichte van de EU. Zij is van mening dat het kabinet in plaats daarvan duidelijke doelen moet stellen voor Europese onderhandelingen, zoals het bewerkstelligen van voldoende conditionaliteit, en vervolgens aan de Nederlandse burgers moet communiceren in hoeverre het daar in geslaagd is. Daarmee zou het beeld van een EU die nationaal afgeremd moet worden vervangen kunnen worden door een beeld van de EU als een Unie waarvan het beleid direct door Nederland kan worden verbeterd.
Oud-premier Jan Peter Balkenende sloot zich hierbij aan. Nederland moet volgens Balkenende veel sterker uitstralen dat haar toekomst in Europa ligt. Daarvoor acht hij een constructief debat en een offensieve opstelling ten opzichte van Europa van groot belang.
Online debat over EU-herstelplan
Het online debat was een succesvolle stap in de richting van zo'n nationaal debat over de EU. Ook de media-aandacht die het evenement ontving, loog er niet om. De onderhandelingen over het herstelfonds die de komende weken en maanden plaats zullen vinden, maken dat dit een periode van ongekend belang is voor de toekomst van Europese samenwerking. Een gelijktijdig nationaal dialoog over de EU is daarbij onmisbaar. Bekijk het debat hier integraal terug.
