Zou Nederland echt zonder het ambacht betonvlechter kunnen?

Samen zijn ze goed voor 10 miljard omzet per jaar. Werk is er genoeg. En toch is het voortbestaan van ambachten onzeker. Want hoe kom je aan een opvolger als de vakopleiding verloren gaat? Dat dreigt te gebeuren nu het ministerie van Onderwijs een kleine subsidie wil intrekken. Hoe moeten we straks zonder die ambachten? Forum maakte een korte serie. Vandaag deel 3 en slot: de betonvlechter.

 

In het begin werd Conny Balvert (49) meestal voor telefoniste aangezien. Een vrouw in de wereld van betonstaal was ongebruikelijk, op z’n zachtst gezegd. ‘Ik ben via mijn vader het vak ingerold. Betonstaal verwerken (ook wel betonvlechten genoemd; red.) was in die tijd van mijn vader nog wel iets zwaarder. Veelal met de hand, in de buitenlucht, staven van 12 tot 14 meter uit elkaar halen en dan knippen en buigen op de bouwplaats.’ Tegenwoordig komen er wat meer kranen en computergestuurde machines aan te pas, maar het is nog steeds een intensief beroep, benadrukt Balvert. ‘Ons beroep vereist goed opgeleide medewerkers die gedegen vakkennis hebben en bijvoorbeeld wapeningstekeningen moeten kunnen lezen.’ 

Dit zijn de mannen en vrouwen van 10 miljard Ambachten – van lijstenmaker tot betonvlechter – hebben vaak een zweem van mysterie en het verleden om zich heen hangen. Maar vergis je niet: ze leveren de economie veel banen en geld op. Het gaat om honderden specialistische beroepen, die onmisbaar zijn. Gezamenlijk hebben ondernemers in de sector ‘specialistisch vakmanschap’ 80.000 mensen in dienst en zetten ze jaarlijks ruim 10 miljard om. Belangrijk voor het behoud hiervan is het Meld- en expertisepunt specialistisch vakmanschap, onderdeel van de SBB, de organisatie waarin bedrijfsleven en onderwijs samenwerken. Dat meldpunt helpt brancheverenigingen onder andere met het behoud van opleidingen op mbo-niveau, het maken van arbeidsmarktverkenningen en geeft het de aandacht die ze verdienen. Zelf is dit niet te doen voor de branches: daar zijn ze gewoonweg te klein voor. Om dit voor elkaar te krijgen stelde het ministerie van OCW de afgelopen vijf jaar jaarlijks een kleine subsidie beschikbaar van 450.000 euro. Die regeling dreigt nu te verdwijnen. Een verkeerd signaal. Werkgelegenheid is er genoeg in de ambachtssector. En wat is een subsidie van 450.000 euro nou voor een gezamenlijke omzet van 10 miljard? 

Betonstaal blijft nodig

Betonstaal verwerken is een ambacht dat naar schatting zo’n 1.500 mensen in Nederland nog beheersen. Wie het ook wil leren, kan de opleiding betonstaalverwerker volgen, bij het Soma-college in Harderwijk in samenwerking met het opleidingscentrum Civilion in Den Bosch. Het Meld- en expertisepunt van SBB heeft een grote rol gespeeld bij de totstandkoming van deze specialistische vakopleiding.

Het aantal mensen dat voor betonstaal verwerken kiest, daalt, maar Balvert hoopt dat dat aantrekt en ze voorspelt dat er nog heel lang werk voor betonstaalverwerkers zal zijn. ‘Natuurlijk is er meer automatisering. Waar niet? Maar in elke woontoren moet nog steeds betonstaal worden verwerkt, anders zakt het als een pudding in elkaar. Dat vakmanschap blijft nodig.’

 

Het interview gaat na de foto verder 

Staal knippen en buigen

Voor Balvert begon de route naar dat ambacht als kind van 14. Ze hielp al een beetje mee op kantoor van haar vaders bedrijf. ‘Twee jaar later ging ik van school, en zo kwam ik hier werken.’ Tezamen met twee broers en een zus vormt zij al jaren de directie van het familiebedrijf Balvert Betonstaal in Nieuwkoop. Dagelijks zijn er ongeveer 250 medewerkers voor heel Balvert aan de slag, waarvan 85 man in loondienst. Het bedrijf levert en verwerkt de bewapening voor betonprojecten door heel Nederland. Veel van het staal wordt sinds 1984 in de eigen wapeningscentrale vast op maat gemaakt, maar dagelijks zijn er ook zo’n tweehonderd man actief op de bouwplaats om ter plekke het betonstaal in de gewenste vorm te verwerken.

 

Techniek op een zijspoor

De ondernemer baalt dat het vak niet het imago heeft dat het verdient. Het techniekonderwijs is steeds meer terzijde geschoven. ‘Iedereen moet zo nodig naar de havo, het vwo, naar een hbo-opleiding. Zo krijg je niemand meer die daadwerkelijk met zijn handen wil werken. Ik vind dat ze meer techniek moeten stimuleren in het onderwijs. Het is volledig op een zijspoor geraakt, terwijl we moeten laten zien dat je meetelt als je voor techniek kiest.’ Vmbo-leerlingen moeten al te snel een beroepskeuze maken, analyseert Balvert. ‘Laat ze eerst eens meelopen. Vroeger was de techniekopleiding breder en volgden ze de specialiteit in de praktijk. Tegenwoordig volgen ze na het vmbo vaak nog een aanvullende globale roc-opleiding.’ Door stageplekken en open dagen aan te bieden probeert Balvert vmbo’ers een kijkje te geven in het eigen bedrijf. ‘Je ziet altijd dat ze onder de indruk zijn van wat zich achter de muren van de wapeningscentrale bevindt.’ Balvert zou graag zien dat leerlingen na het behalen van een vmbo-diploma er direct voor kiezen om door te gaan in door het bedrijf geboden bbl-leer/werktrajecten.

 

Vakopleiding opgezet

De branche heeft jarenlang een gedegen bbl-vakopleiding gekend, waarvan Balvert grif gebruik maakte om de kwaliteit van haar vakkennis op orde te houden. ‘Helaas is deze door de economie en een verminderd aanbod van leerlingen in 2016 geheel stil komen te vallen’, vertelt de ondernemer.

Samen met branchevereniging VWN heeft Balvert zich in de afgelopen jaren sterk gemaakt om weer een gedegen vakopleiding neer te zetten. In 2019 is deze van start gegaan. Balvert toont er begrip voor dat je daarvoor niet bij een roc terecht kunt. ‘Die kiezen ervoor om populaire vakken aan te bieden. Dan weet je dat je genoeg leerlingen hebt, maar we zien dat we ons zelf op den duur tekortdoen; we hebben verschillende specialistische techniekberoepen keihard nodig in de bouw. Ambachten zoals betonstaal verwerken mogen niet buiten de boot vallen.’ Ze is dan ook blij dat met hulp van het meldpunt van SBB de vakopleiding is opgezet. ‘Het is belangrijk om aanwas te blijven garanderen, maar ook om de kwaliteit van het vak te waarborgen.’

 

Op de hoogte blijven van onze beste artikelen? Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.

‘Dit is verschrikkelijk belangrijk werk’‘Een specialistische opleiding opzetten kost 1,7 miljoen, de leerstof kost je 2 ton en dan moet je nog leermeesters vinden. Je moet subsidies aanvragen, met andere partijen contact leggen, certificaten halen.’ En dat is precies waar het Meld- en expertisepunt van SBB de betonvlechters heeft geholpen en begeleid, vertelt Lucas Hoebink, voorzitter van VWN, de Vereniging Wapeningsstaal Nederland. ‘In 2016 zijn we begonnen met een opleiding. Een lastig karwei. Bij onze bedrijven gaat het vaak van vader op zoon en komen werknemers uit de omgeving van het bedrijf, er is weinig ervaring met het onderwijs. Het Meld- en expertisepunt heeft ons niet alleen door het onderwijsveld geloodst, maar ons ook voortdurend gemotiveerd.’
Het resulteerde in een interne opleiding in Harderwijk, bij het Soma-college, waar maximaal 60 leerlingen per jaar leren betonstaal te verwerken. Het belang is volgens Hoebink duidelijk: ‘Het werk is verre van simpel en als je fouten maakt, komt de veiligheid van bruggen of gebouwen in gevaar. Je moet niet alleen kunnen vlechten, maar ook tekeningen kunnen lezen, veiligheidsissues herkennen en meer.’
Volgens Hoebink is er in het reguliere onderwijs te veel focus op ‘bulk’. ‘We hebben juist veel kleine opleidingen nodig. Soms lijkt het niet zo fancy en marginaal, maar het gaat om verschrikkelijk belangrijk werk.’ De subsidie voor het meldpunt moet dan ook blijven. Hoebink: ‘De overheid moet blijven investeren in ambachten; dat motiveert ook weer de volgende lichting leerlingen bij specialistische beroepen. Anders hebben we straks alleen maar managers.’