Wordt water het nieuwe stikstof? En 7 andere vragen

Water is altijd vanzelfsprekend geweest in Nederland. Het sprak vanzelf dat we het voldoende hadden, en dat we het – letterlijk! – in goede banen konden leiden. Maar dat is verleden tijd. Hoe water een probleem wordt voor bedrijven.

Zeg je Nederland, dan zeg je water. Dus als er iets loos is met het water, dan is er iets loos met Nederland. En dus ook met het Nederlandse bedrijfsleven. Het water komt in allerlei soorten en maten tot ons. Als regenwater, drinkwater, grondwater, vaarwater. En zo gevarieerd hebben bedrijven er ook mee te maken. Water wordt in toenemende mate een probleem. En dan vooral een gebrek daaraan.

Hè, we hebben toch altijd meer last gehad van te véél water?

Ja, als laag land aan zee is de aandacht lang gericht geweest op de bescherming tegen het water. Met natuurlijk de watersnoodramp van 1953 in het geheugen gebeiteld. Maar ook recentelijk, in 2021, had Limburg te maken met overstroming van rivieren als gevolg van hevige regenval. Veel bedrijven hadden daardoor schade, die in totaal in de honderden miljoenen liep. Hevige regenval hangt samen met de klimaatverandering, die ertoe leidt dat perioden van droogte (tekort) worden afgewisseld met korte maar heftige regenperioden (teveel). Droogte wordt waarschijnlijk een groter probleem.

Oké, droogte dus. Wat merken bedrijven daarvan?   

Drinkwater wordt een probleem in lange droge perioden. Er moeten voldoende plekken zijn om drinkwater te winnen als dat nodig is. Zo’n 60 procent van ons drinkwater wordt uit het grondwater gehaald, de rest uit oppervlaktewater. Het IJsselmeer geldt daarbij als de grootste zoetwatervoorraad. Drinkwater is in eerste instantie nodig – de naam zegt het al – om te drinken. En dat moeten we genoeg doen, zeker bij droogte. Maar drinkwater (leidingwater) wordt ook gebruikt in de industrie, bijvoorbeeld bij de productie van microchips en voedingsmiddelen. Het is de bedoeling dat de grootverbruikers in de industrie hun drinkwatergebruik met 20 procent omlaag brengen in 2035, behalve als er geen alternatief is.

Grote bedrijven hebben een vergunning nodig om het water dat ze gebruiken in het productieproces te lozen in oppervlaktewater. Voor 20.000 kleinere bedrijven geldt dit niet; zij hebben alleen een meldplicht. Hoe de richtlijn ook gehandhaafd gaat worden, er is het risico dat een ‘waterlichaam’ wordt afgekeurd. Lozing is dan niet meer toegestaan zolang de kwaliteit van het water niet verbetert. Net zoals bij stikstof dus.

Het KRW-besluit stamt al uit 2000. Al drie keer is de inwerkingtreding uitgesteld, dus de kans is klein dat Brussel nog eens zo soepel is. In de KRW staat nog wel dat de normen kunnen worden versoepeld als het onmogelijk of te duur is om de waterkwaliteit te verbeteren. Maar op daar nu op te gokken, na stikstof…

Wordt water dan het nieuwe stikstof voor bedrijven?

Minister Harbers van Waterstaat verwacht niet dat de waterproblematiek Nederland helemaal stil zal leggen zoals stikstof dat heeft gedaan. Hij verwacht eerder lokale problemen. Ondertussen probeert hij op diverse manieren om het probleem op te lossen dan wel kleiner te maken. Zo heeft hij het Belgische chemiebedrijf 3M aansprakelijk gesteld voor de aanwezigheid van pfas (chemische, niet-afbreekbare stoffen) in de Westerschelde. Die pfas is het gevolg van lozingen door 3M in de Schelde net over de grens. Dat probleem speelt breder in Nederland: we vormen het einde van het stroomgebied van diverse Europese rivieren. Dus een deel van de vervuiling van ons water komt uit het buitenland. Kan Brussel daar misschien rekening mee houden?

Wat mogen bedrijven eigenlijk wél lozen?

Op dit moment hebben 1.600 bedrijven een lozingsvergunning van Rijkswaterstaat of het waterschap. Zij mogen hun afvalwater lozen in het oppervlaktewater, op voorwaarde dat er niet te veel schadelijke stoffen in zitten. Dit lozingsrecht kan op drie manieren in gevaar komen. Ten eerste: het oppervlaktewater is al te ‘vuil’ volgens de KRW. Ten tweede: droogte leidt tot minder oppervlaktewater. Dat betekent minder water om ‘vuil’ lozingswater op te vangen. Immers: hoe minder oppervlaktewater, hoe hoger de concentratie van verontreinigende stoffen. Dat zou ertoe kunnen leiden dat bedrijven hun water niet meer (of in mindere mate) mogen lozen op het oppervlaktewater.

Ten derde: de temperatuur van het oppervlaktewater stijgt. Het water dat bedrijven lozen mag nu een maximale temperatuur van 28 graden hebben. Warm water is namelijk niet goed voor de flora en fauna in het water. De overheid wil de norm bijstellen naar 25 graden. Het argument: ‘Moet van Brussel.’ Dat klopt overigens niet. Lidstaten zouden ernaar moeten streven, maar het is geen verplichting. Komt die verscherping er toch, dan wordt het lastig voor bedrijven om daaraan te voldoen. In warme perioden is het oppervlaktewater al vaak warmer dan 25 graden. Bedrijven zouden het water dat ze willen lozen dus kouder moeten maken dan dat ze het hebben opgenomen. En dat zijn extra kosten. Een alternatief zou zijn om het te warme water te gebruiken voor stadsverwarming. Daar moet dan wel de infrastructuur (leidingen) voor zijn aangelegd. En dan nog: lokale partijen als GroenLinks kunnen zich verzetten tegen het gebruik van restwater uit de fossiele industrie.

Op de hoogte blijven van onze beste artikelen? Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.