Willkommen in Deutschland?

Terwijl het verzet tegen de komst van Syrische vluchtelingen in Duitsland oplaait en de grenzen met Oostenrijk gesloten zijn, zoeken Duitse ondernemers naar manieren om vluchtelingen te helpen. ‘Er is werk genoeg.’

Voor Martin Dries is het allemaal niet nieuw. Al meer dan vijftien jaar is de bakker uit de Rheingau bezig met vluchtelingen. Eerst waren het vooral vluchtelingen uit Kosovo, Kroatië en Ethiopië, vertelt Dries. Nu, zo zegt hij in de Süddeutsche Zeitung, zijn het vooral vluchtelingen uit Afghanistan en Syrië die in zijn familiebedrijf een plek vinden. ‘Zonder hen zou ons bedrijf niet eens kunnen functioneren.’ Het grootste deel van degenen die als asielzoeker bij hem kwamen, werkt nu nog in de bakkerij. Dries runt het familiebdrijf samen met zijn broer. De derde generatie staat nu aan het roer en heeft ruim 250 man aan het werk. Wat veel mensen vergeten, denkt de bakker, is dat vluchtelingen uiteindelijk toch een plek moeten vinden in de maatschappij.

Werk genoeg
Duitsland verwacht alleen al dit jaar achthonderdduizend vluchtelingen op te nemen. De toestroom is zo groot dat controles aan de grens met Oostenrijk zijn ingevoerd. Sommige Duitse burgers vragen zich af of het niet teveel van het goede is, wat ook blijkt uit de protesten. Maar voor bedrijven ligt dat anders. Zowel grote als kleine bedrijven kunnen de vluchtelingen goed gebruiken op de werkvloer, zeggen ze. ‘Er is werk genoeg’, stelt Barbara Dorn van ondernemersorganisatie BDA. Ze lepelt de cijfers over tekorten op de arbeidsmarkt moeiteloos op. Elk jaar meer dan dertigduizend niet gevulde plekken bij beroepsopleidingen, zeshonderdduizend openstaande vacatures. Het zijn allemaal banen waar te weinig Duitsers voor te vinden zijn. ‘En het bedrijfsleven’, zo zei BDI-president Ulrich Grillo afgelopen week in een interview, ‘staat klaar om asielzoekers met een redelijke kans op een verblijfsvergunning zo snel mogelijk in een beroepsopleiding of baan te loodsen.’ Industrievereniging BDI steunt net als andere grote ondernemersorganisaties zoals Gesamtmetall en de BDA het vluchtelingenbeleid van de regering-Merkel, inclusief het openzetten van de deuren voor alle asielzoekers die zich nu op Europese bodem bevinden.

Toekomstfonds
Oliver Wihofszki is daar één van. Hij werkt voor autoconcern Daimler en geeft aan dat het bedrijf vluchtelingen graag wil helpen een betere toekomst op te bouwen. Daimler heeft om die reden besloten de stad Stuttgart elk jaar 100.000 euro te schenken voor een ‘Welkomstfonds’ voor vluchtelingen. En dat is maar een van de dingen die het bedrijf doet om vluchtelingen te helpen integreren.

Maar het echte werk moet volgens Wihofszki nog beginnen, namelijk door meer vluchtelingen aan een opleiding te helpen. ‘Wij hebben nu helaas nog maar enkele asielzoekers die een van onze beroepsopleidingen volgen in Neu-Ulm, Untertürkheim, Sindelfingen en Bremen, maar dat zouden er veel meer kunnen zijn als de overheid wat soepeler met de regels om zou gaan.’

Het is niet zo dat de overheid stilzit, zegt Dorn (BDA). Kijk naar bondskanselier Merkel die tijdens een bezoek aan een asielzoekerscentrum zegt dat ‘integratie en arbeidsparticipatie’ van vluchtelingen ‘de allerhoogste prioriteit’ hebben. Kijk ook naar de bedragen die worden vrijgemaakt voor taal- en integratiecursussen, alleen volgend jaar al tussen de 1,8 miljard en 3,3 miljard euro. En ook bij het sneller afronden van asielprocedures boekt de overheid vooruitgang. Gemiddeld ligt deze nu tussen de vijf en zes maanden. ‘Allemaal fantastische stappen’, zeggen BDA en BDI, maar het kan nog beter, vooral bij de regels voor beroepsopleidingen.

Vergunningen oprekken
Het zogenoemde duale schoolsysteem, waarbij werk en studie worden gecombineerd, is voor Duitsland erg belangrijk. Het is de meest logische manier om de stap te maken van middelbare school naar het bedrijfsleven. Momenteel maken 1,35 miljoen mensen er gebruik van. Onder hen bevinden zich alleen nog heel weinig asielzoekers.

Volgens de BDA heeft dat een eenvoudige reden: veel bedrijven vinden het risico te groot dat een opleiding voortijdig moet worden afgebroken. Asielzoekers die aan een beroepsopleiding beginnen, krijgen namelijk een verblijfsvergunning van maximaal een jaar. Als dat jaar is afgelopen kán de verblijfsvergunning worden verlengd met een jaar, maar dat hoeft niet. Het kan net zo goed zijn dat een asielzoeker inmiddels is uitgeprocedeerd en het land moet verlaten, waarmee de hele investering in de beroepsopleiding voor niets was.

Wat het bedrijfsleven graag zou willen, is dat het verblijfsvergunningen-beleid nog wat verder wordt opgerekt. De verruiming van de regels eerder dit jaar is onvoldoende. De BDA pleit samen met de BDI voor een zogenoemd 3+2 model, waarbij iedere asielzoeker die een opleiding begint automatisch een verblijfsvergunning krijgt van drie jaar, plus nog eens twee om werkervaring op te doen.

Verstikkende bureaucratie
Het Zentralverband des Deutschen Handwerks (ZDH) is hier eveneens een groot voorstander van. En helemaal blij zou president Hans Peter Wollseifer zijn als er ook nog iets wordt gedaan aan de verstikkende bureaucratie. Zo moet je soms wel honderd keer bellen met de immigratie- en naturalisatiedienst om duidelijkheid te krijgen over de status van een vluchteling, klaagt Wollseifer.

Het ministerie van Sociale Zaken laat in een reactie weten alle op- en aanmerkingen vanuit het bedrijfsleven zeer serieus te nemen. Zo probeert minister Andrea Nahles momenteel een politieke meerderheid te vinden voor het geven van een permanente verblijfsvergunning aan vluchtelingen die een beroepsopleiding hebben afgerond. En ook het 3+2 model wordt volgens het ministerie intensief besproken door de coalitiepartners SPD en CDU/CSU.

Impuls economie
Econoom Holger Schmieding van de bank Berenberg denkt dat intensieve samenwerking tussen bedrijfsleven en politieke partijen uiteindelijk de sleutel is naar succes. Hoe sneller vluchtelingen de weg vinden van asielzoekerscentrum naar de maatschappij, des te groter zal hun bijdrage zijn aan de Duitse welvaart. Alleen al het feit dat Duitsland een van de meest vergrijsde landen ter wereld is, maakt dat asielzoekers eerder als zegen dan als last moeten worden gezien. Flink investeren in onderwijs en integratie zijn noodzakelijk. Als de overheid er tegelijkertijd voor zorgt dat de arbeidsmarkt zijn flexibiliteit behoudt, dan kunnen vluchtelingen op de lange termijn een impuls betekenen voor de economie.