Waarom ziet niemand Italië als economisch powerhouse?

Het is zo makkelijk om Italianen neer te zetten als luie spaghetti-eters die een gevaar zijn voor de Europese economie met hun flodderige financiële beleid en enorme staatsschuld. Maar wie met wat meer aandacht kijkt, mag ook wel een beetje respect hebben, want economisch gezien doet het Italië van premier Giuseppe Conte het zo slecht nog niet.

De plussen van het Italië van Giuseppe Conte

#1 Derde economie van de EU

Laten we vooral niet vergeten dat er een hele hoop geld wordt verdiend in Italië. Het land is de derde economie in de eurozone, de vierde in de EU (Nederland de zevende) en de twaalfde van de wereld als je kijkt naar het bnp. Het is ook de achtste exporteur ter wereld. De helft van de export gaat naar EU-lidstaten. Na Duitsland heeft Italië de grootste maakeconomie van de EU. En de Italianen zijn – ondanks hun reputatie – nettobetalers aan de EU. Zij betalen dus meer dan dat ze terugkrijgen. Geen wonder dat Brussel goed oplet wat er in ‘de laars’ gebeurt.

#2 Thuis van heel grote bedrijven

Natuurlijk zijn er de grote mode- en designmerken. Maar Italië heeft meer grote multinationale bedrijven die goed geld verdienen zoals Parmalat (zuivel), Illy (koffie) en Fiat (auto’s). Iedere Nederlander, misschien zelfs iedere Europeaan, heeft wel een Italiaans product in de badkamer, want bijna alle ‘design’ badkameraccessoires komen uit Italië. Rond het Gardameer houdt bedrijf na bedrijf zich bezig met de productie van kranen, douchekoppen en zeeprekjes. Zeker het noorden van Italië kan qua economische kracht meedoen met Duitsland.

#3 Prima begroting (alleen …)

De schuld van Italië is enorm. Maar waar je bijna niemand over hoort is dat Italië al twintig jaar een sluitende primaire begroting heeft, doorgaans met een overschot. Pas als de rente en de afbetaling van vooral in de jaren tachtig gemaakte schulden (132 procent van het bruto nationaal product) erbij komen, worden de zwarte cijfers heel erg rood. Het grootste probleem is dus niet zozeer het huidige beleid, maar de last van vorige regeringen. Verzachting: de schulden zijn in handen van Italiaanse banken, er wordt dus niet op gespeculeerd, zoals tijdens de Griekse crisis gebeurde.

Een kleine vergelijking tussen Nederland en Italië: 

Waarop het Italië van Giuseppe Conte matig scoort

#1 Gemiddeld rijke huishoudens

Opvallend: de Italianen hebben het thuis door de bank genomen financieel goed voor elkaar. Het netto vermogen per huishouden is veel hoger dan in Nederland en de schuld lager. Probleem: de laatste jaren is de werkloosheid erg opgelopen.

#2 Heel veel kleine bedrijven

Opvallend is dat Italië extreem veel kleine bedrijven heeft en daaronder zijn ook nog eens veel microbedrijven. Dat heeft te maken met traditie. Het familiebedrijf staat in hoog aanzien, maar het komt ook doordat groeien heel moeilijk is vanwege de bureaucratische regelbrij. De immense wet- en regelgeving maakt het moeilijk om uit te breiden. Het nadeel is dat die Italiaanse bedrijfjes niet kunnen profiteren van allerlei schaalvoordelen, wat bijvoorbeeld gestructureerde r&d niet in de hand werkt.

#3 Banken

De Italiaanse banken zijn een probleemgeval. Geschat wordt dat ze voor 300 miljard euro aan slechte leningen hebben uitstaan. Tot nu toe kan de Italiaanse overheid het laten bij zorgelijk toekijken, maar een crash zou desastreus zijn. De Italiaanse overheid kan het zich niet veroorloven ze om te laten vallen en zal bij moeten springen.

De minpunten van het Italië van Giuseppe Conte

#1 Ouderwetse inefficiënte bureaucratie

Naast de staatsschuld is de ouderwetse, inefficiënte en vrijwel volkomen op papier gebaseerde bureaucratie Italië’s doos van Pandora. Daar ligt ook de must win voor eigenlijk elk kabinet. Het ambtenarenapparaat moet worden gemoderniseerd, en de regelgeving moet gesnoeid en gedigitaliseerd worden. Als de nieuwe coalitie daar een begin mee weet te maken is de wens om tot bijvoorbeeld een hogere belastingopbrengst te komen al een stuk dichterbij.

#2 Corruptie

De corruptie in Italië en de invloed van georganiseerde misdaad op het reilen en zeilen in het land vormen een andere moeilijk te nemen horde. Aanpak van corruptie is wel een noodzaak om de inefficiëntie van de overheid te verminderen. Omdat de Lega Nord en de Vijfsterrenbeweging geen van beide uit de traditionele politieke kanalen komen, is het niet helemaal gek om de kans serieus te nemen dat het hen zal lukken om in elk geval het nepotisme en de politieke baantjesjagerij te verminderen.

#3 Wantrouwen in de overheid

Fransen willen best belasting betalen, zolang de overheid in ruil daarvoor hun hele leven regelt van wieg tot graf. Italianen redeneren compleet tegenovergesteld. Er is een diep en compleet wantrouwen in de overheid. Niet onbegrijpelijk als je ziet dat de gemiddelde burger er de afgelopen tien jaar steeds een beetje op achteruit is gegaan. Om de schuldenberg uit de jaren ’80 te financieren, zijn de belastingen meer en meer gestegen. Ook hier geldt dat de Lega Nord en de Vijfsterrenbeweging als relatieve buitenstaanders misschien iets kunnen veranderen. 

Het Italiaanse vluchtelingenprobleemPresident Macron verklaarde deze maand dat Italië zijn verantwoordelijkheid moet nemen bij de opvang van vluchtelingen. De Italiaanse minister van Buitenlandse Zaken, reageerde meteen: houden jullie je eerst maar eens aan de EU-afspraken. De Italianen klagen al jaren over het feit dat zij er in hun eentje voor staan bij de opvang van vluchtelingen die via de Middellandse Zee komen. Het land kreeg sinds 2014 ruim 640.000 vluchtelingen te verwerken, het merendeel uit Syrië en Eritrea (samen 40 procent). Volgens de EU-regels is de opvang van vluchtelingen een zaak voor het land van aankomst.  Om de druk op te voeren heeft Italië wel eens de grens met Frankrijk geopend, waarna honderden vluchtelingen subiet naar het buurland gingen. In 2015 besloot de Europese raad (van regeringsleiders) dat 120.000 vluchtelingen verdeeld moesten worden over andere EU-landen. Vooral, maar niet alleen, de Oostelijke lidstaten kwamen daartegen in het geweer. Resultaat is dat er tot nu toe weinig terecht is gekomen van die spreiding. Begin 2017 waren er in de hele EU ongeveer 14.000 migranten overgenomen (Nederland: 1500).
Download hier What we do in Italy (UNHCR) 

Kortom: misschien komt de onbekendheid door een communicatieprobleem. Italianen spreken slecht Engels en Nederlanders over het algemeen op zijn best vakantie-Italiaans. En met de drie economische grootmachten Frankrijk, Duitsland en Engeland in de buurt, is het misschien moeilijk om zicht te houden op wat er gebeurt in het land van dolce far niente (het zoete nietsdoen). À propos, het helpt ook niet dat Italianen graag hun luchtige imago aandikken.

Maar achter de cijfers van de hoge staatsschuld en de matige groeicijfers – waar echt iets aan gedaan moet worden – zijn weldegelijk serieuze economische krachten aan het werk in de laars. En als je dát weet, is het misschien ook niet zo onbegrijpelijk dat de Italianen gefrustreerd zijn en massaal op populistische partijen stemmen die weinig op hebben met de EU. Want goed geld verdienen, geconfronteerd worden met een enorm vluchtelingenprobleem waar je partners je niet echt mee helpen en dan ook nog uitgemaakt worden voor luie donders… dat is wel wat veel van het goede.

Met dank aan Maartje Wijffelaars van RaboResearch. En voor wie weten wil wie die man op de foto bovenaan de pagina is: dat is de nieuwe Italiaanse premier Giuseppe Conte.

Wat wil het nieuwe Italiaanse kabinet van Giuseppe Conte?De plannen van het kabinet van het (zeer) rechtse Lega Nord en de (zeer) linkse Vijfsterrenbeweging gaan vooral veel geld kosten. Naar schatting 100 miljard extra als ze inderdaad allemaal onverkort worden uitgevoerd. Het kabinet-Conte denkt dat te kunnen betalen door meer belasting te innen. De maatregelen die het nieuwe kabinet wil doorvoeren zijn in elk geval: een flattax voor burgers en bedrijven, strengere aanpak van belastingontduikers, een betere verhouding met Rusland, de staatsschuld verminderen, maar zonder grote bezuinigingen, vereenvoudiging van wet- en regelgeving en zwaarder bestraffen van corruptie en een automatisch systeem om asielzoekers over de EU-landen te verdelen.
De nieuwe Italiaanse regering heeft inmiddels verklaard niet meer schulden te willen aangaan en ook de euro te willen houden.