Vmbo eindelijk mee met de tijd

Na vijftien jaar stilstand wordt het vmbo voor het eerst echt vernieuwd. Het regionale bedrijfsleven krijgt bovendien een flinke vinger in de pap. In de zomer gaat het roer om voor álle vmbo-basis en -kader opleidingen. Het DaCapo College in Sittard mocht proefdraaien. ‘De oude specialisaties waren volstrekt achterhaald.’

‘Kíjk nou’, zegt techniekdocent Michael Goulding smalend. De Limburger tikt met zijn vinger op een ouderwetse, haast vergeelde oefen-radiator aan de muur van zijn lokaal, ‘wie heeft dit nog in zijn huis? Het is toch raar om de leerlingen te laten sleutelen aan een apparaat dat nog nauwelijks wordt gebruikt? Gelukkig krijgen we volgende week een nieuwe, moderne verwarming.’ En, gaat Goulding verder, wáárom moeten vmbo’ers leren hoe je een CV-ketel repareert? ‘Binnen nu en tien jaar zijn die verdwenen.’ De docent loopt met grote passen door zijn lokaal waar zijn leerlingen, gestoken in blauwe jassen, gebogen staan over een draaibank. Hij wijst op een project dat ze net hebben afgerond. Een autootje, dat rijdt op zonne-energie. Een jaar geleden, zegt hij, hadden daar batterijen in gezeten.
Het DaCapo College in Sittard is één van de 49 Nederlandse vmbo’s die afgelopen jaar al aan de slag ging met de vernieuwing van het vmbo. Op 1 augustus zullen zo’n 50 duizend leerlingen in vmbo 3 hun voorbeeld volgen. Ze kunnen dan kiezen uit tien nieuwe profielen, met namen als Economie en Ondernemen, en Produceren, Installeren en Energie. De vernieuwing van het vmbo, de onderwijsvorm die in 1999 werd gelanceerd als opvolger van het vbo en de mavo, gaat veel scholieren aan. Meer dan de helft van de leerlingen in groep 8 gaat naar het vmbo. De twee ‘laagste’, meest praktische varianten van het vmbo krijgen nu een metamorfose: de basisberoepsgerichte en de kaderberoepsgerichte leerweg. Dat gaat om de helft van alle vmbo’ers.

Boekhouden in een schriftje
De ruim dertig specialisaties die scholieren tot voorkort nog konden kiezen, zijn na zestien jaar onderwijs volstrekt achterhaald, zegt DaCapo-directeur Jan van Nierop in zijn kantoor. ‘In de specialisatie handel & administratie leerden scholieren nog ouderwets boekhouden in een schriftje. En wat te denken van magazijnwerk dat nu gerobotiseerd is’, zegt hij hoofdschuddend. ‘Dat was in 1999 logisch, maar in 2016 echt niet meer.’ Ook de technische specialisaties waren toe aan verfrissing. Van Nierop somt op: ‘Er zat niks in over nieuwe materialen zoals kunststof, niks rondom 3d-printen, of robotisering. En leerlingen werden heel smal opgeleid. Moesten al heel vroeg kiezen. Termen als metaal en elektro zijn er nu uitgegooid. Die deden teveel denken aan vroeger.’
De lessen van docent Michael Goulding moeten de vmbo’ers voorbereiden op een carrière bij één van de vele technische bedrijven in de regio, zoals Stork, Sabic en Cofely. Om daarop in te spelen, bedacht de school zelfs een andere naam voor het nieuwe, technische vmbo-profiel Produceren, Installeren en Energie. De scholieren in Sittard kunnen kiezen voor Maintenance, verwijzend naar de grote regionale behoefte aan technisch onderhoudspersoneel.
Directeur Van Nierop ging ter voorbereiding met veertig bedrijven uit de regio Sittard-Geleen om de tafel zitten. Wat vonden zij eigenlijk van het vmbo? En waar moesten vmbo’ers met diploma op zak volgens hen aan voldoen om in de regio aan het werk te kunnen? ‘De grote bedrijven’, zegt Van Nierop, ‘hebben vooral behoefte aan werknemers die goed met ict kunnen werken, op tijd komen en in teams kunnen werken. Het mkb heeft veel specifiekere wensen. Een schildersbedrijf klaagde bijvoorbeeld dat we, wederom, te smal opleiden. Een jonge schilder moet niet alleen een deur kunnen schilderen, maar ook de verwarming eraf kunnen halen en erop kunnen zetten. Of een stukje afgebroken hout kunnen maken’

Bromfietsleerlingen
Het overgrote deel van de leerlingen gaat binnen een straal van 20 km van hun woonplaats wonen en werken. Bromfietsleerlingen, noemt Van Nierop ze. ‘ We kunnen gewoon zien bij welke bedrijven onze leerlingen uiteindelijk terecht komen. Loopbaanoriëntatie heeft daarom een veel prominentere plek gekregen.’
De wensen van het regionale bedrijfsleven komen ook terug in de keuzevakken, vertelt beleidsmedewerker onderwijs Jos Wolters. Het profieldeel wordt centraal getoetst, maar de scholen mogen zelf kiezen welke keuzevakken ze aanbieden aan de leerlingen. Een leerling die een economisch profiel volgt, kan zijn pakket aanvullen met vakken uit andere richtingen. Neem bijvoorbeeld het profiel Dienstverlening en Producten. Omdat ook de grafische sector goed is vertegenwoordigd in Sittard-Geleen, besloot de school om de vier keuzevakken bij het profiel in te vullen met vakken die leerlingen klaarstomen voor een mbo-opleiding in de grafische richting. Oud-studenten Remco Branse en Dunja Elmensdorp werden aangetrokken om de link met het werkveld en met ondernemerschap verder te versterken. De twee jonge ondernemers zitten met hun grafisch- en signbureau zelfs in de school. Leerlingen kunnen bij hen terecht voor een stage, of voor een praktische opdracht. Branse en Elmensdorp kunnen gebruik maken van de faciliteiten van de school en houden de docenten scherp. Een pas aangeschafte printer werd eerst bij het tweetal gestald voor een testrondje. ‘Ik duw er gewoon een stuk hout in’, zegt Branse. ‘Een docent is eerder bang om iets stuk te maken.’

‘Politici in Den Haag hebben over het algemeen erg weinig feeling met het vmbo’

Weinig feeling met vmbo
Op het DaCapo College zijn ze blij met alle vernieuwingen. Nu 1 augustus steeds dichterbij komt, moeten alle vmbo-scholen zich voorbereiden op de overgang naar de nieuwe profielen. En dat gaat niet zonder slag of stoot. Behalve bijscholing van de docenten, vooral een organisatorisch pijnpunt, moet veel inventaris (opnieuw) worden aangeschaft – zoals bijvoorbeeld een 3d-printer, een nieuwe deegmachine, of een drone. Bij veel scholen gaat dat pijn doen, zegt directeur Van Nierop. ‘Zeker in de techniek is de inventaris ontzettend kostbaar. Een extra draaibank aanschaffen bijvoorbeeld. Het is het duurste profiel.’ Meer geld vanuit het ministerie kwam er niet. Van Nierop: ‘Politici in Den Haag hebben over het algemeen erg weinig feeling met het vmbo. Ze hebben zelf vaak havo of vwo gedaan, net als hun kinderen. Als het al over het vmbo gaat, praten Kamerleden liever over de doorstroming naar de havo. Dat neem ik ze ook niet kwalijk hoor, maar dat heeft wel als gevolg dat we nu geen geld krijgen voor alles dat we aan moeten schaffen. Ik weet zeker dat scholen voor een verandering van de havo of het vwo meer geld hadden gekregen.’ Het Platform Techniek luidde ook de noodklok. Een werkplaats kost op zijn minst een half miljoen euro, zei voorzitter Ton de Groot al in het AD.
En, de grootscheepse operatie moet doorgevoerd worden, maar is daarna nooit af. Dat moet de politiek zich goed realiseren. We kunnen ons het niet veroorloven om nog eens 15 jaar niets aan het vmbo te veranderen, zegt Van Nierop resoluut. ‘We moeten echt om de drie, maximaal vier jaar kijken of de programma’s nog up to date zijn. 50 procent van de banen bestaat over tien jaar niet meer. En onze leerlingen, die nu 14 of 15 zijn, komen pas over 6 of 7 jaar op de arbeidsmarkt. Dan is de ouderwetse automonteur er wellicht al niet meer. Het onderwijs en het bedrijfsleven moeten samen constant de vinger aan de pols houden. Kijk naar alle veranderingen in de logistiek, of innovaties als zelfrijdende auto’s en robotisering. De wereld verandert en wij moeten mee

 

Wat zijn de belangrijkste veranderingen?
– Er komen tien profielen, bijvoorbeeld Economie en Ondernemen en Bouw, Interieur en Wonen. De helft van de profielen heeft een technische inslag.
– Welke profielen de leerlingen kunnen volgen, hangt af van wat de school aanbiedt. Zo kan de richting Maritiem en Techniek bijvoorbeeld alleen in Rotterdam, Harlingen en IJmuiden worden gevolgd. Het DaCapo College in Sittard biedt zeven profielen aan.
– De keuzevakken die kinderen kunnen kiezen, worden afgestemd met het regionale bedrijfsleven. Bij veranderingen, bijvoorbeeld bij een veranderende behoefte van het regionale bedrijfsleven, worden deze vakken vernieuwd.
– Vakken als Nederlands, Engels en wiskunde, blijven gewoon bestaan.
– Loopbaanoriëntatie krijgt een belangrijkere plek in het vmbo. Scholieren lopen meer snuffelstages en sluiten schoolperiodes af met opdrachten van bedrijven.