Ruben Brave: ‘Waarom laten we nog zoveel talent liggen?’

Ze hoeven niet gered te worden, maar wel minder gehinderd. Dat is waar techondernemer Ruben Brave voor pleit. Hij weet hoe belangrijk het is dat álle ondernemers ongeacht hun achtergrond een kans krijgen. ‘Inclusie is een innovatiemotor.’ Gek genoeg landt die boodschap nog niet overal.

Als techniek-‘geek’ omarmde ondernemer Ruben Brave in de jaren negentig internet. ‘Het was nieuw en onbekend. En ik kreeg alle kans om mij te ontwikkelen. Er werd niet gekeken naar je achtergrond; als je het maar begreep. Ik zie internet nog steeds als een van de grootste uitvindingen van de mensheid.’ Dat optimisme heeft de ceo van Entelligence minder als hij het over inclusiviteit in de ondernemerswereld heeft, het terrein waar hij zich tegenwoordig mee bezighoudt.

‘We hebben het niet over kansarmen of het oplossen van het personeelstekort’

Meneer Brave, hoe staan we ervoor met inclusief ondernemerschap?

‘Daar is nog een lange weg te gaan. We waren ooit internationaal een middenmoter, maar raken nu achter. Inclusie en diversiteit moeten veel meer aandacht krijgen van de overheid, de financiële markten en het bedrijfsleven. Het beeld dat het erom gaat ‘kansarmen’ te helpen, klopt niet. Of dat we ondervertegenwoordigde groepen louter als oplossing voor het personeelstekort zien. Er is enorm veel onderschat ondernemend talent dat niet benut wordt.’

Wie is Ruben Brave?Nog tijdens zijn studie economie aan de Universiteit van Amsterdam begon Ruben Brave (49) in de jaren negentig te werken in de opkomende internetsector. Zo was hij marketing manager bij Planet Internet, zette hij PCM Uitgevers de eerste betaalde digitale krant op, en deed hij projecten bij onder meer de KNVB. In 2004 richtte hij Entelligence op, een academische business incubator die startups van hoogleraren op weg helpt. Tussen 2013 en 2018 was hij met sabbatical. Daarna werd hij vooral actief als investeerder en bestuurder op het gebied van ‘innovatie door inclusie’. Dat doet hij onder meer in de vorm van de Dutch New Narrative Lab Foundation (DNNL), dat zich inzet voor een betere toegang tot innovatief ondernemerschap voor alle ondervertegenwoordigde groepen. Ruben Brave is gasthoofdredacteur van het decembernummer van Forum, dat aan inclusie is gewijd.

In welke zin zijn inclusie en diversiteit belangrijk voor ondernemers?

‘Een bedrijf dat divers is opgebouwd, levert meerdere perspectieven en daarmee oplossingen op voor de vaak complexe vraagstukken die er spelen. Medewerkers en leidinggevenden met een migratieachtergrond, vrouwen, mensen met een beperking en mensen met verschillende genderidentiteiten kijken allemaal anders naar de wereld. Uit tal van onderzoeken blijkt dat ‘gemengde’ bedrijven het aanzienlijk beter doen dan bedrijven die vooral bestaan uit of geleid worden door homogene groepen, bijvoorbeeld alleen ‘witte heteroseksuele mannen’.’

Leidt dat ook tot meer innovatie?

‘Niet automatisch en niet in alle sectoren, maar het helpt vaak om een vraagstuk vanuit verschillende invalshoeken te bekijken, en samen te zoeken naar de beste oplossing. Nog los van het feit dat een divers personeelsbestand ook meer kennis van de verschillende doelgroepen met zich meebrengt. Hoe meer je van je huidige en potentiële klanten weet, hoe beter.’

U bedoelt dat er een verband is tussen diversiteit en innovatie?

‘Ja. Ik ken een Indiase ondernemer die een platform heeft ontwikkeld voor het delen van medische apparatuur die niet gebruikt wordt. Dat heeft zij gedaan op basis van de Indiase Jugaad-gedachte, een manier van innoveren die is gebaseerd op improvisatie en zuinigheid. Ze zorgt daarmee voor kostenbesparing en maakt die apparatuur nu betaalbaar en toegankelijk voor mkb-ondernemingen.’

U zet zich in voor de groei van het aantal ‘diverse’ startups. Is dat nodig?

‘Ja, want die komen nu te weinig aan bod. Maar 0,6 procent van al het groeikapitaal komt momenteel terecht bij startups met vrouwelijke oprichters. Voor oprichters met een migratieachtergrond is dat nog veel minder. Ik zie ondernemen als vrijheid. Niet als een baan maar een manier van leven. Die vrijheid gun ik iedereen. Eigenlijk gaat het wat mij betreft over economische ongelijkheid tussen groepen. En geen duurzame sociale gelijkheid zonder economische gelijkheid, zei Martin Luther King al.’
‘Ik heb voor een project in opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat met ongeveer vierhonderd mensen persoonlijke gesprekken gevoerd, onder wie veel bijzonder getalenteerde en gedreven ondernemers uit de groepen die ondervertegenwoordigd zijn. Daar zaten mensen bij die zich niet gezien, onderdrukt of vernederd voelden. Die het gevoel hadden dat ze altijd twee keer zo hard hun best moesten doen, en niet serieus werden genomen. Sommigen begonnen meteen te huilen. Dat heeft mij enorm geraakt.’

U herkende die pijn?

‘Eigenlijk niet, of pas laat. Ik ben nooit zo bezig geweest met mijn kleur en mijn Surinaamse roots. Pas later ben ik eerdere ervaringen gaan zien in termen van discriminatie en racisme. Vroeger dacht ik dat het een handjevol nare mensen waren die dat deden. Het besef kwam tijdens mijn sabbatical van 2013 en 2018, toen MeToo en Black Lives Matter opkwamen, en ik als vrijwilliger hielp bij het categoriseren van de Nederlandse slavenregisters. Daarin kwam ik ook mijn familienaam tegen. Het bleek dat mijn voorouders als totslaafgemaakten gedwongen werden te werken op de plantage die in handen was van de familie van een goede zakenrelatie van mij. Toen ik hem dat vertelde, schrok hij en ging hij dat uitzoeken. Daarna zei hij zeer emotioneel: ‘Ik bied je mijn oprechte en diepe excuses aan voor het leed dat mijn voorouders de jouwe hebben aangedaan. Ik begrijp niet dat mensen elkaar dit hebben aangedaan.’ Ik reageerde daar wat lacherig op, maar mijn moeder barstte in tranen uit toen ik het haar vertelde. Zij zag zijn excuses als een spiritueel geschenk omdat haar grootmoeder kind was van een totslaafgemaakte.’
‘Door dat soort ervaringen ben ik wel anders gaan kijken. In een soort ‘mindmap’ heb ik meer dan 74 ervaringen met discriminatie en racisme verzameld, vanaf de lagere school tot heden. Het eerste wat iemand in een bestuursfunctie een keer tegen mij zei: ‘Ik háát Surinamers.’ Terwijl ik mezelf notabene altijd als Nederlander heb gezien. Na mijn sabbatical ben ik anderen gaan helpen die moeite hebben om ertussen te komen op de technische arbeidsmarkt of als innovatief ondernemer.’

‘Diversiteit en inclusie spelen geen rol in overheidsmaatregelen’

Doet de overheid voldoende om inclusief ondernemerschap te stimuleren?

‘Het thema inclusie moet veel meer aandacht krijgen binnen de overheid. Het besef is er nu onvoldoende. Diversiteit en inclusie spelen vaak geen rol in overheidsmaatregelen. Ze zouden veel meer meegenomen kunnen worden als gunningsfactor in beleid. Dan je als bedrijf bijvoorbeeld meer kans op een opdracht hebt als je goed scoort op diversiteit. In de VS zie je nu ‘supplier diversity’ – inkopen met impact – opkomen: leveranciers moeten divers van samenstelling zijn.’

Kunnen de groepen waar u het over heeft zelf ook iets doen om hun positie te verbeteren?

‘Ondernemen is óók netwerken. En dan niet alleen met mensen die op jou lijken. Zoek de randen van je netwerk op. Want die mensen kunnen je weer in contact brengen met andere netwerken. Ik zie mezelf als eclectisch, pik gewoon de mooie dingen van alles wat de mensheid voortbrengt eruit. Laat je identiteit en voorkeuren niet bepalen op basis van wat anderen vinden dat die zouden moeten zijn.’
‘Daarnaast kunnen ondervertegenwoordigde groepen onderling meer samenwerken. Dat is de enige weg vooruit. Als elke groep alleen voor zichzelf gaat, trekken we uiteindelijk allemaal aan het kortste eind. Want dan krijg je ongelijkheid en ontwrichting van de samenleving. Voor alle ondernemers geldt eigenlijk hetzelfde als voor de bekende homogene groep mannen: ga niet te veel van je eigen groep uit, zoek ook contact met andere groepen. Oók met witte mannen. Die weten dan misschien niet wat het is om gediscrimineerd te worden, of om een vrouw te zijn, maar ze kunnen wel begrijpen wat het belang van inclusie, en zich daarvoor inzetten. Want waarom zouden alleen de ondervertegenwoordigde groepen zich moeten inzetten voor meer inclusie?’

Op de hoogte blijven van onze beste artikelen? Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.