Hoe kan het nou dat niemand exact weet wie wat verdient in de koffieketen? En dat de koffieboer er nauwelijks geld aan overhoudt? Dat gaat Justus Bijlsma veranderen. Want sommige ondernemers zijn ondernemer én wereldverbeteraar. Forum maakte een korte serie over zulke ondernemers. Vandaag deel 2 met Justus Bijlsma (Pure Africa), die iedereen in de koffieketen van een eerlijk inkomen wil voorzien.
Als er één keten ondoorzichtig is, dan is het wel die van koffie. Dat ontdekten ook Ando Tuininga en Justus Bijlsma toen ze in 2012 begonnen met hun bedrijf Pure Africa. Ze verkopen vooral koffie inclusief koffieapparaat en bijbehorend onderhoud aan bedrijven. 'Ik vond het problematisch dat je als koffieondernemer bij de meeste Fairtrade koffie een premie betaalt, maar niet goed ziet waar het geld precies terechtkomt', vertelt Bijlsma. De Coffee Barometer 2018, een onderzoek van een aantal ngo's, becijferde dat er zo'n 200 miljard in de koffiemarkt omgaat, terwijl maar 10 procent daarvan achterblijft in het (Zuid-Amerikaanse of Afrikaanse) land van herkomst waar boeren koffiebonen verbouwen. Maar niemand kan exact vertellen wie wat verdient in de koffieketen. En daar wilden Tuininga en Bijlsma verandering in brengen. 'Mijn compagnon Ando heeft een tijdje in Ethiopië gewoond, daar hele lekkere koffie gedronken en ook gezien hoe koffieboeren met hun product omgaan. Toen ontstond bij ons het idee om zelf koffie te gaan inkopen en verkopen. Die transparantie, alles in eigen hand houden en daarmee het doorzien van de hele keten, vinden we allebei erg belangrijk.'
'Ik vind het problematisch dat je wel een premie betaalt voor fairtrade koffie, maar niet ziet waar het geld terechtkomt'
Eerlijke koffie
Voorop staat dat de ondernemers koffieboeren een eerlijke prijs betalen voor hun koffiebonen. Ruim 4 euro per kilo, terwijl de gemiddelde prijs zo'n 2 euro is. 'Als je voor een pak koffiebonen 6 euro betaalt in de supermarkt, dan kun je ervan uitgaan dat er geen eerlijke prijs is betaald aan de koffieboer', zegt Bijlsma. 'Voor die prijs kan het niet uit als je koffieboeren ook normaal wilt betalen en ervoor wilt zorgen dat zij kunnen blijven ondernemen.' Overigens hoeft koffie in de winkel niet per se heel veel duurder te worden, denkt hij. 'Als je als koffieondernemer de marges nét wat kleiner maakt, dan kun je de winst eerlijker verdelen tussen je bedrijf en de koffieboer.' Iets veranderen in de hele sector is heel moeilijk, beaamt Bijlsma. 'Er is een aantal grote bedrijven dat een groot deel van de wereldwijde koffiehandel beheerst. Ze lijken winst belangrijker te vinden dan een goed inkomen in de hele keten.' Dat ontdekte ook de Volkskrant die een aantal bedrijven de vraag voorlegde of zij minimumprijzen bij producenten wilden afdwingen. En vervolgens nul op het rekest kreeg.
Niet alleen eerlijke koffie, Pure Africa verstrekt ook microkredieten
Wel eerlijke koffie, geen hipsterplek
Intussen werken Tuininga en Bijlsma verder aan hun missie om ondernemers in Afrikaanse landen te steunen. 'We geloven allebei heilig in microkredieten', zegt Bijlsma. 'Die zorgen ervoor dat Afrikaanse ondernemers hun bedrijf kunnen laten groeien. Anders dan veel mensen denken zijn Afrikaanse ondernemers niet hulpbehoevend, ze hebben simpelweg net iets meer geld nodig om succesvol te kunnen ondernemen. En wij kunnen ze daarbij helpen.' Ze werken samen met een Rwandese bank, en om de kosten van de bank te dekken, vragen ze 6 procent rente. Niet veel, zegt Bijlsma, als je bedenkt dat de meeste ondernemers rentes tot wel 25 procent betalen ('in Nederland zou je niet eens kunnen ondernemen met zulke rentes'). 'Zelf verdienen we er dus niet aan.'
'Ze lijken winst belangrijker te vinden dan een goed inkomen in de hele keten'
In december gaat het duo weer naar Rwanda, om koffieboeren te bezoeken en te zien hoe andere Afrikaanse ondernemers profijt hebben van de microkredieten. En, vertelt Bijlsma, ze gaan een koffiebar openen in Kigali, de hoofdstad. 'Geen hipsterplek hoor, maar als het goed is, kun je er wel hele lekkere koffie drinken.'
Op de hoogte blijven van onze leukste artikelen? Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.
