ISDS: niet blind tegen stemmen

• Cijfers rechtvaardigen angst voor arbitrage niet
• Maar verbeteringen mogelijk als iedereen om tafel gaat

Niet helemaal onverwacht heeft de publieksconsultatie over een arbitragevoorziening in het vrijhandelsverdrag met de VS een hoop negatieve reacties opgeleverd. De Europese Commissie overweegt nu de zogenoemde Investor to State Dispute Settlement (ISDS) te schrappen. Veel maatschappelijke organisaties hebben sinds het begin van de onderhandelingen een sfeer van wantrouwen en bijna-paranoia geschapen over ISDS. Onterecht, want er valt veel te bepraten over deze belangrijke clausule.

Het probleem is dat de huidige discussie over een ISDS-regeling veel emotie oproept, die de cijfers vertroebelt. ISDS zorgt ervoor dat investeerders die in het buitenland onheus behandeld worden door de overheid hun zaak kunnen voorleggen aan een onafhankelijke internationale arbiter. Tegenstanders zeggen te vrezen dat bedrijven op deze manier het economisch beleid van overheden gaan bepalen, maar dat is rijkelijk overdreven. Wereldwijd zijn er in de afgelopen vijftig jaar 568 ISDS-zaken geweest waarvan er 85 in het voordeel van bedrijven zijn beslist. Als je dat aantal relateert aan het totale aantal buitenlandse investeringen in de wereld, met een waarde van 26.000 miljard dollar, is dat niet veel.

De ISDS is voor bedrijven een belangrijk onderdeel dat hen beschermt tegen een wispelturige overheid. Maatschappelijke organisaties die tegen een ISDS zijn, hebben verwoed actie gevoerd om tegenstemmen te organiseren. Er waren bijna 150 duizend reacties in de consultatie. Veel (georganiseerde) reacties van burgers waren vrijwel identiek en negatief van toon. Het Europese bedrijfsleven heeft bewust collectief gereageerd. De bijdrage van VNO-NCW staat bijvoorbeeld voor een achterban van 130 duizend bedrijven.

Het is jammer dat de discussie over ISDS met meer emotie dan feitenkennis wordt gevoerd. Er valt best wat te verbeteren aan het systeem, vooral op het gebied van transparantie, de mogelijkheid van een beroepsprocedure en een nieuwe gedragscode voor arbiters. Dat vindt ook de Europese Commissie. In plaats van principieel dit verdrag met ISDS af te keuren, zoals bijvoorbeeld europarlementariër Bas Eickhout doet, zouden alle partijen om tafel moeten om het best mogelijke verdrag te ontwerpen.