Reikhalzend kijken bedrijven, gemeenten, woningzoekenden en vele anderen uit naar een besluit van het kabinet over het stikstofbeleid. Want nu ligt Nederland stil. En dat heeft echt hele rare effecten.
Fabrieken die niet kunnen uitbreiden. Bouwbedrijven en architectenbureaus die projecten uitgesteld zien worden. De verduurzaming van de economie die vertraging oploopt. Zelfs de verbouwing van het Binnenhof. De gevolgen van de stikstofimpasse reiken ver. Zo’n 18.000 bouwprojecten, van klein tot groot, worden erdoor geraakt. Gans het raderwerk staat stil, als de machtige hand van de Raad van State het wil. Want die oordeelde dit voorjaar dat het systeem van het Programma Aanpak Stikstof (PAS) niet meer door de beugel kon. Daar was een uitspraak van het Europese Hof voor nodig, want eerder zag de Raad van State geen bezwaren.
Wat betekent de PAS uitspraak nou eigenlijk?Het Programma Aanpak Stikstof (PAS) gaf bedrijven sinds 2015 de mogelijkheid om economische activiteiten te ontwikkelen in de buurt van de 160 (beschermde) Natura 2000-gebieden. Meer stikstof in het gebied leidt ertoe dat snelgroeiende gewassen de boel overwoekeren, waardoor de biodiversiteit afneemt. De gedachte achter het PAS was dat de toename van de uitstoot en neerslag van stikstof als gevolg van die activiteiten in een later stadium gecompenseerd zou worden met uitstootverlagende maatregelen. Bedrijven moesten wel een vergunning aanvragen of hoefden – bij beperkte uitstoot – alleen een melding te doen, of zelfs dat niet. Het Europese Hof en de Raad van State vonden dat die aanpak niet genoeg zekerheid bood over de uiteindelijke maatregelen. Sinds eind mei mag het PAS niet meer worden gebruikt. Hoe nu verder is de grote vraag.
Een commissie onder leiding van oud-minister Johan Remkes moet na Prinsjesdag met een advies komen over de aanpak van dit enorme maatschappelijke probleem. Want voldoen aan de Europese natuurregels is één ding, maar iedereen ziet wel in dat je de Nederlandse economie niet zomaar on hold kan zetten. We moeten door. Want er liggen genoeg uitdagingen die niet gebaat zijn bij uitstel of zelfs afstel.
#Raar effect 1
Broodnodige woningen mogen niet gebouwd
Jaarlijks moeten er 75.000 nieuwe woningen worden gebouwd om het tekort op de woningmarkt enigszins te ledigen. Daarvoor liggen tal van projecten te wachten op een natuurbeschermingsvergunning. Maar dat ligt nu allemaal stil als gevolg van de uitspraak van de Raad van State. Iedereen wacht het nieuwe stikstofregime af. Voor de zekerheid verlenen gemeenten en provincies tot nader order helemaal geen vergunningen meer. Tot onvrede van Jan Fokkema, directeur van Neprom (Vereniging van Nederlandse Projectontwikkeling Maatschappijen). ‘Nieuwe woningen stoten nauwelijks stikstof uit’, schreef hij onlangs in een opiniestuk in het Financieele Dagblad. De uitstoot is volgens hem eigenlijk alleen afkomstig van het autoverkeer van bewoners en bezoekers van een nieuwbouwwijk. En natuurlijk de uitstoot van verkeer en machines tijdens de bouw van de wijk. Maar die is tijdelijk.
‘Nieuwe woningen stoten nauwelijks stikstof uit’
Gezien de beperkte bijdrage van woningen aan de stikstofproblematiek spreekt Fokkema van een ‘onnodige paniekreactie’ om de vergunningverlening helemaal stil te leggen. Op basis van berekeningen stelt hij voor om bouwprojecten van minder dan 1.000 woningen op minimaal 500 meter van een Natura 2000-gebied gewoon door te laten gaan. In die gevallen kan zelfs een stikstofberekening achterwege blijven. ‘Dat bespaart veel onderzoekskosten en onnodige vertraging.’
#Raar effect 2
Industrie mag niet verduurzamen
De industrie is een relatief kleine ‘vervuiler’ als het om stikstof gaat. Dat is de landbouw, goed voor 40 procent van de uitstoot. Zelfs 70 procent als alleen wordt gekeken naar het Nederlandse aandeel, aangezien 40 procent van de totale uitstoot in Nederland is afkomstig uit het buitenland. Toch wordt ook de industrie hard getroffen door de stikstofcrisis. Uitbreidingsplannen zijn voorlopig in de ijskast gegaan, net als investeringen die ertoe hadden moeten leiden dat de ecologische footprint van bedrijven omlaag gaat. Beter voor het milieu en het klimaat dus. En dat klinkt als de omgekeerde wereld.
Als je wilt weten wat de PAs-uitspraak voor jouw bedrijf betekent: lees hier de meest gestelde vragen (mét antwoorden) over het Programma Aanpak Stikstof en de uitspraak van de Raad van State
In de Rotterdamse haven is bijvoorbeeld een groot vraagteken gezet bij de aanleg van een warmtenet, meldt Chemie Magazine, het blad van de chemische industrie. Restwarmte uit de industrie kan dan via een leidingensysteem worden gebruikt voor verwarming van huizen en kassen. Maar aanleg van zo’n systeem betekent bouwwerkzaamheden en dus (tijdelijk) meer uitstoot. Ook andere verduurzamingsprojecten worden getroffen. Zoals afvang, transport en opvang van CO2 uit de industrie naar en in lege gasvelden in de Noordzee. Ver van Natura-gebieden, maar er zijn compressoren nodig om het CO2-gas samen te persen en die zorgen ook voor uitstoot. In Rotterdam ligt ook een plan voor een fabriek die plastic afval omzet in grondstoffen voor de chemische industrie. Maar die fabriek kan nu niet worden gebouwd.
Fabriek bouwen voor verwerking plastic afval: mag (nu) niet
Groningen Seaports kampt met hetzelfde probleem. Zo’n 30 projecten op het gebied van energietransitie en verduurzaming zijn onzeker geworden. Seaports-ceo Cas König spreekt in Chemie Magazine van een ‘postzegelbenadering’: er wordt gekeken naar de neerslag van stikstof in een nabij gelegen natuurgebied, terwijl de projecten waarom het gaat de stikstofuitstoot in heel Europa of zelfs mondiaal kunnen verminderen. Voor het imago van Nederland is de huidige impasse volgens hem ook niet goed. Want buitenlandse moederbedrijven met investeringsplannen zullen zich ook achter de oren krabben over de toekomst van hun Nederlandse dochters.
#Raar effect 3
Lelystad mag (weer) niet open
Goed nieuws, leek het even voor Lelystad Airport. De Europese Commissie neigt ernaar om de ‘aanwijzing’ van Lelystad Airport als vliegveld voor vakantievluchten goed te keuren. Het is nog niet officieel, maar toch. Helaas dreigt het stikstofdossier ook hier roet in het eten te gooien, waardoor de opening van het vliegveld weer op de lange baan wordt geschoven. Terwijl het vliegveld zelf weinig stikstof uitstoot. Onder het PAS-regime was er niet eens een vergunning nodig.
nu dreigt het stikstofdossier weer roet in het eten te gooien voor lelystad airport
De angel zit hem echter in de vliegbewegingen. Vliegtuigen stoten stikstof uit, en het is de vraag over welk gebied dat wordt berekend. Het IJsselmeer en de Veluwe liggen natuurlijk in de buurt. Lelystad Airport wacht nu af waar minister Van Nieuwenhuizen van Infrastructuur mee komt. De opening zal in elk geval niet voor de zomer van 2020 plaatsvinden. Het Airport-bedrijf zorgt er wel voor dat het vliegveld in 2020 operationeel is. Maar de daadwerkelijke opening blijft een politiek besluit.
In de plannen van Van Nieuwenhuizen zou Lelystad een deel van de vakantievluchten van Schiphol overnemen. Daardoor ontstaat ruimte voor Schiphol om te groeien met het aantal intercontinentale en zakelijke vluchten. Nu zit de luchthaven tegen de grens aan van wat zij mag groeien. De opening van Lelystad Airport is daarmee ook een zaak van nationaal belang.
Als halvering van de veestapel niet dé oplossing is om de stikstofuitstoot te verminderen, wat dan wel? Het 10 puntenplan van MKB-Nederland en VNO-NCW
- Stel projecten vrij die alleen tijdens de aanleg en bouw met stikstofuitstoot gepaard gaan.
- Verhoog de drempel voor vergunningverlening naar 1 mol stikstofdepositie per hectare per jaar. Dan kan 80 procent van de projecten doorgaan.
- Roep woningbouw, duurzaamheidsprojecten en projecten in de industrie die tot een lagere milieubelasting leiden uit tot projecten van groot openbaar belang.
- Steun bedrijven die niet vrijgesteld worden.
- Stel een nationale rekentool voor de uitstoot van stikstof beschikbaar.
- Maak intern en extern salderen van uitstoot mogelijk, inclusief de oprichting van regionale depositiebanken voor uitstootrechten.
- Provincies en gemeenten moeten vergunningen die niet met het PAS te maken hebben gewoon in behandeling nemen.
- Maximumsnelheid van 130 naar 100 rondom Natura-gebieden.
- Voor de lange termijn is een meer integraal natuurbeleid nodig dat minder eenzijdig is gericht op stikstof. Dat beleid moet er over 1 jaar zijn.
- Harmoniseer het Europese stikstofbeleid, want 40 procent van ‘ons’ uitstoottotaal komt uit het buitenland.
Op de hoogte blijven van onze leukste artikelen? Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.
