Hergebruik botst op regels

Van product naar afval naar nieuwe grondstof. Het is de toekomst, maar bedrijven die er werk van maken, stuiten regelmatig op verouderde regelgeving. De politiek weet ervan, maar regels verander je niet zomaar. Zeker niet als ze uit Europa komen. Wordt circulair stationair?

In de circulaire toekomst wordt elk product zolang mogelijk gebruikt. En als de levensduur er echt op zit, worden de materialen waaruit het bestaat zoveel mogelijk hergebruikt. Wat we vroeger afval noemden, is nu de grondstof voor nieuwe producten. Steeds meer ondernemers zijn enthousiast over de kansen die dit biedt. En stuiten vervolgens op regelgeving van nu die nog niet is toegespitst op de werkelijkheid van morgen. Dus blijft afval nog een tijdje afval, met alle rompslomp en kosten die daarbij horen.

Mireille Heijnen, milieumanager bij HP Benelux, kan erover meepraten. Hewlett-Packard (HP) is een van de grootste Amerikaanse technologiebedrijven en bekend als leverancier van computers, laptops en printers. ‘Onderdelen voor reparatie worden verzameld in Nederland, waarna we ze naar gespecialiseerde refurbish-centra in het buitenland sturen. Er is een grijs gebied wat wel of niet afval is. Een groot deel van wat als afval wordt gelabeld, kan worden opgeknapt en hergebruikt. Wat niet gerepareerd kan worden, wordt lokaal gerecycled.’

Het label ‘afval’ betekent extra papierwerk en extra kosten door vergunningen voor HP. Als onderdelen het label ‘gevaarlijk afval’ krijgen, is het bedrijf nog verder van huis. Dat kan volgens Heijnen al het geval zijn als er ergens in een printer nog een halfvolle cartridge zit. ‘Ik begrijp dat de overheid voorzichtig is, maar hergebruik zou meer gestimuleerd moeten worden. Het kan een belemmering voor ons zijn. Op een gegeven moment is het niet meer rendabel om producten voor hergebruik op te knappen.’

Groen preken, grijs doen
De Branchevereniging Recycling Breken en Sorteren (BRBS Recycling) loopt er ook tegenaan. ‘Het is een moeilijke kwestie’, zegt directeur Max de Vries. ‘Want tegelijkertijd leven wij van regelgeving. Als die er niet was, dan lag alles wat wordt afgedankt op straat.’ Maar hij erkent dat regelgeving ook contraproductief kan werken. ‘Als je afval opwerkt en als grondstof op de markt brengt, staat het nog steeds te boek als afvalstof. Potentiële klanten zie je dan denken: wil ik dat wel? Een gemeente wil bijvoorbeeld dat bij een bouwproject alleen ongereinigd zand wordt gebruikt, dus direct uit de afgraving. De landelijke overheid stimuleert het reinigen en hergebruiken van zand, en de lokale overheid vertrouwt het toch niet als het erop aankomt. Het is zoals een Chinees wel eens over Europa zei: jullie preken groen, maar doen grijs.’

Er zit wel enig schot in. Zo krijgt recyclinggranulaat, puin in korrelvorm, nu het label ‘einde afvalstof’ als het gecertificeerd is. Het is daarmee weer grondstof en dat levert een positiever imago op. Afnemers hoeven ook niet meer aan de afvalregeling te voldoen. Toch kan De Vries zo een trits regels opnoemen die een obstakel vormen. Reach, de Europese regelgeving voor chemische stoffen, vormt een grote belemmering. De Vries: ‘De grenswaarde voor lood is bijvoorbeeld naar beneden gegaan. Oud pvc waarin lood zit, zou niet meer op de markt mogen komen. Wij kunnen dat er niet uithalen. Maar in pvc is het lood goed gebonden en is er geen gevaar bij hergebruik.’

Complete ladingen afgekeurd
Bouw- en sloopafval uit België mag de grens niet over omdat de Belgen het als huishoudelijk afval zien. Er kan immers een volle vuilniszak uit de bouwkeet in zitten. Schepen die worden ontmanteld kunnen nog een goedwerkende motor hebben. Maar omdat het schip als afval wordt gezien, krijgt de motor ook dat label. De Vries beseft dat veel Nederlandse regelgeving rond afval haar oorsprong vindt in Europa. En daar doe je niet zo snel iets aan als Nederland. Het Europees voorzitterschap dat Nederland de eerste helft van volgend jaar in handen krijgt, moet dan maar goed worden gebruikt, stelt hij.

Ondertussen zit de Nederlandse politiek ook niet helemaal stil. VVD-Kamerlid Remco Dijkstra heeft onlangs het plan ‘Haal meer uit afval’ gepresenteerd. Zijn principe luidt dat alles met positieve economische waarde geen afval is, en ook niet zo zou moeten worden gezien. Fabrikanten die herwinbare materialen als grondstof gebruiken, zouden die zelf moeten kunnen ophalen bij de leverancier. Volgens de huidige regelgeving mogen alleen afvalwerkers dat doen. Dijkstra wil daarnaast dat de vervuilingsnorm voor kunststof omhoog gaat. Neem bijvoorbeeld een kunststof ketchupfles waar nog een restje in zit. ‘De vervuilingsnorm is nu 2 procent, terwijl andere Europese landen een hogere norm hanteren. Complete ladingen worden afgekeurd omdat wij zo streng zijn’, zegt Dijkstra. Hij wil een norm van 10 procent.

Zo heeft hij, net als het bedrijfsleven zelf, nog een aantal regels die hoognodig moeten worden gewijzigd, in Europees verband of door de betrokken minister zelf. Het zou jammer zijn als de bereidheid en het enthousiasme van ondernemers om werk te maken van de circulaire economie, teniet wordt gedaan door verouderde regels.