Han ten Broeke over conflict Oekraïne: 'Er komen sancties'

Geopolitiek? Net pleintjesvoetbal: hard en brutaal. Ook ‘t conflict in Oekraïne, zegt buitenlandexpert Han ten Broeke van het Haags Centrum voor Strategische Studies. Wat merken Nederlandse bedrijven daarvan?

 

Kunnen Nederlandse ondernemers zich voorbereiden?

‘Het is heel lastig om als ondernemer iets te doen in dit soort conflicten. Neem de nasleep van de Russische inname van de Krim of de MH17-vliegramp. Dan zie je dat als de EU sancties instelt, het eigen bedrijfsleven vervolgens wordt geraakt door tegensancties. Die zijn vaak gericht op de zwakste schakels in de EU: de landen die toch al twijfelden, of met een binnenlandse publieke opinie die minder zwaar tilt aan het gedrag van de Russen dan hun regeringen. Dat gebeurde na de annexatie van de Krim. Na de Krim-sancties hebben Finland en Letland hun afhankelijkheid van Russisch gas snel afgebouwd. De Duitse auto-industrie en de Nederlandse olie- en gasindustrie, maar ook kleinere landen als Macedonië, Bosnië en Moldavië, zijn helemaal afhankelijk van Russisch gas. Ik vind dat Europese regeringen ook eerlijker moeten zijn naar hun exporterende bedrijfsleven: als je onderneemt in Rusland, wees dan gewaarschuwd omdat we om politieke redenen je license to operate kunnen aantasten.’

 

Hoe reëel is het dat de EU uit elkaar wordt gespeeld met sancties of cyberaanvallen?

‘Dat is heel reëel. En waarom zou Rusland dat niet proberen? Alles wat Rusland kan ondernemen onder de drempel van openlijke militaire acties is relatief goedkoop en zeer effectief. Wellicht moeten we de pijn van tegensancties tegen individuele EU-landen ondergaan en proberen daarin solidariteit te betrachten, want alleen daardoor groeit in Europa de wil om samen te werken. Datzelfde zie je rond migratie aan de oostgrenzen van de EU. Blijkbaar was de actie van Wit-Rusland nodig om Polen en de EU te laten samenwerken op een onderwerp waar juist de Polen elke vooruitgang tegenhielden.’

 

‘Geopolitiek is veredeld pleintjesvoetbal’

 

Moet het bedrijfsleven rekening houden met een reactie van de VS?

‘Zeker. De VS zijn keihard. Bedrijven daar weten dat als het Amerikaanse ministerie van Financiën sancties opstelt, je beter direct alle contacten verbreekt. Dichter bij huis waren Amerikaanse druk en de dreiging van sancties voldoende voor de Nederlandse regering om de levering van een machine van ASML aan het Chinese SMIC te blokkeren. Geopolitiek is veredeld pleintjesvoetbal: hard, brutaal en niemand aarzelt om je een panna te bezorgen. Dus toen Rutte zei dat er geen rode lijnen zijn voor sancties op Rusland, is zijn impliciete boodschap aan het bedrijfsleven: zetten jullie je ook maar vast schrap.’

 

Is er iets waar we Poetin mee tegemoet kunnen komen om de spanning rondom Oekraïne te verbreken?

‘Niet op de idiote eisen die de Russen via de post hebben bezorgd. Eigenlijk willen ze de veiligheidsorde van na de val van de Muur onderuit halen, maar dat is de basis onder onze vrijheid en onze welvaart. Daar ga je niet mee marchanderen. Die moet je juist bevestigen: landen zijn soeverein en maken zelf wel uit bij welk clubje ze willen horen.’

 

Waarom lijken we in Europa steeds verrast door Rusland?

‘In de eerste plaats omdat we maar langzaam lijken te leren dat we naar de wereld moeten kijken zoals die is en niet zoals je die graag zou zien. Ook is onze kijk op de geschiedenis nogal postmodern. Wij willen vooral vooruitkijken, geschiedenis is voor stoffige boeken. In Rusland, China en het Midden-Oosten is dat heel anders, die acteren vanuít de historie en voelen zich daarmee dagelijks verbonden. Zelfs oppositieleider Navalny die door Poetin is verbannen en door ons als een held wordt gezien, was het helemaal eens met de Russische annexatie van de Krim. En voor de meeste Russen hoort Oekraïne gewoon bij hen, net zoals Belarus in één grote Russisch sprekende gemeenschap, de Kiev-Rus.’
‘Toch moeten we ons begrip ook niet te ver doorvoeren. Je ziet dat Nederland ook de nodige Poetin-verstehers kent, die – als Poetin Erdogan of Mohammed-bin Salman had geheten – hun eigen meeverende opstelling als dhimmie-gedrag zouden hebben gediskwalificeerd. De wereldorde die na 1989 is ontstaan is objectief een betere en veiliger orde voor landen en burgers. Meegaan in het Russische revanchisme getuigt van een enorm gebrek aan zelfrespect.’

 

Op de hoogte blijven van onze beste artikelen? Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.

Geen Russisch gas, wat nu?Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat heeft een noodplan klaarliggen voor het geval dat de gaslevering in gevaar komt als gevolg van een conflict tussen Rusland en Oekraïne. In eerste instantie worden burgers en bedrijven opgeroepen om zo weinig mogelijk gas te gebruiken. Vervolgens wordt gekeken in welke mate de reservevoorraden kunnen worden ingezet. Als de situatie nijpend blijft, worden de 60 grootste gasverbruikers benaderd om hun verbruik tijdelijk te verminderen. Dat kan betekenen dat installaties en misschien wel hele bedrijven moeten worden stilgelegd. Als dat niet op vrijwillige basis mogelijk is, kunnen die bedrijven als laatste mogelijkheid wettelijk worden verplicht om minder gas te gebruiken.