Fredrik Persson: ‘Als het over Europa gaat is er geen plan B’

For sure. Het zijn woorden die Fredrik Persson vaak gebruikt, als antwoord op de vraag of Europa nog relevant is. De Zweedse voorzitter van Business Europe is beslist, onwankelbaar, begeesterd en pragmatisch. En optimistisch als het gaat over Europa, ondanks de donkere wolken die zich soms boven het continent vormen. ‘Er is geen plan B.’

Meneer Persson, hoe staat Europa ervoor aan de vooravond van de Europese verkiezingen?

‘Somber, als je kijkt naar de groeicijfers. Het afgelopen jaar is de Europese economie met 0,5 procent gegroeid. Vergeleken met 2,5 procent in de Verenigde Staten en 5,2 procent in China verkeert Europa in een erbarmelijke toestand; dat is een boodschap die wij als BusinessEurope al een paar jaar verkondigen.’ 

Wat een grimmige boodschap.

‘Als reactie hoorden we vaak dat we alarmistisch zouden zijn en speculatief. We gingen door een pandemie, daarna volgde de Russische agressie in Oekraïne. Europa verkeert in een goede staat, zeiden mensen, met ‘een paar hobbels’ op de weg. Maar de realiteit is anders. Ook daarvóór liep Europa achter in termen van groei. De pandemie ging redelijk gelijkmatig de wereld over, iedereen ondervond de gevolgen daarvan. Natuurlijk raakt de oorlog in Oekraïne het Europese bedrijfsleven veel harder dan onze concurrenten in Azië of zelfs de Verenigde Staten. Maar ook daarvóór liep Europa achter in termen van groei.’
Persson wijst op de Reform Barometer, het onderzoek dat BusinessEurope jaarlijks uitzet onder haar leden waarin de achterban deze keer werd gevraagd: hoe kijk je naar het investeringsklimaat in Europa, vergeleken met Azië en de Verenigde Staten? ‘Negen van de tien ondernemers vindt Azië of de VS een betere plek om te investeren. Een sterk en verontrustend signaal.’

Waarom zou Europa níet de plek zijn om te investeren?

‘Hoge energieprijzen, de veelheid en complexiteit aan regelgeving en een langzame vergunningafgifte worden genoemd. Dat is de overkoepelende uitkomst, ongeacht het land en de sector waarin de ondernemers opereren.’
‘De hoge energiekosten drijven bedrijven for sure weg uit Europa. Kijkend naar de pre-pandemie tijd – mensen zijn geneigd de Russische agressie als startpunt aan te wijzen, maar daarvóór waren prijzen al aan het stijgen – dan zie je dat de energieprijzen in Europa bijna zijn verdubbeld. Als je beseft dat energie de ruggengraat is van de industriële natie, dan weet je hoezeer de hoge energieprijzen de concurrentiekracht van Europa raken.’
Volgens Persson zijn de energieprijzen in de Verenigde Staten ‘marginaal’ gestegen vergeleken met Europa. ‘In de VS gebruiken ze nog veel fossiele energie tegen een lage prijs. Bovendien is het land zelfvoorzienend als het om energie gaat. Tel daarbij op dat buitenlandse bedrijven vaak langetermijnenergiecontracten tegen aanzienlijk lagere prijzen dan in Europa krijgen aangeboden, en je begrijpt de aantrekkingskracht.’
Volgens Persson moet er meer worden ingezet op een Europese energiemarkt, en het bij elkaar brengen van de stroomnetwerken. ‘We moeten nieuwe, groene technologieën ondersteunen. Inzetten op waterstofproductie als brandstof, op windenergie, onshore en offshore én kijken naar nucleaire energie. Als het gaat om energie hebben we geen keuze.’
Ook is er vanuit de Europese Commissie de afgelopen vijf jaar ‘een tsunami aan reguleringen’ geweest, benadrukt de BusinessEurope-voorzitter, veelal gekoppeld aan groene initiatieven. Hij neemt het Duitse chemieconcern BASF als voorbeeld, die volgens Persson vijftigduizend pagina’s aan reporting obligations moest ophoesten. ‘50.000. Om duurzame initiatieven in kaart te brengen. We staan honderd procent achter de doelen van de groene transitie, maar al dit papierwerk helpt de transitie niet. Integendeel.’

Hiervoor zijn zeldzame aardmetalen nodig, die we nu grotendeels uit China importeren. Hoe kunnen we onafhankelijk blijven van landen als China?

‘De Critical Raw Materials Act is niet lang geleden opgezet om te bereiken dat 10 procent van alle zeldzame ruwe materialen die we gebruiken, bínnen Europa wordt gemijnd. Recent vonden we zeldzame aardmaterialen in Zweden, ja, mijn home country. Dat is goed nieuws. Maar om meer zelfvoorzienend te zijn, hebben we niet alleen simpeler regels nodig. Ook de afgiftetijd van vergunningen moet veel korter. Om bij het mijnen te blijven: wist u dat het 27 maanden duurt voordat je een vergunning krijgt om zeldzame ruwe materialen te winnen? In de tussentijd zijn je concurrenten je al voorbijgestreefd met nieuwe technologie of producten.’

Wat is volgens u de sleutel voor Europa om autonoom te blijven?

‘Ik praat altijd over open strategische autonomie. Om bij de zeldzame aardmaterialen te blijven: zelfs als we die 10 procent bereiken, dan nóg blijft er 90 procent over waarin we afhankelijk zijn van derde landen. Voor Europa om resilient te blijven, dat woord valt vaak in dit verband, is het belangrijk om handelsovereenkomsten te hebben met landen als Chili, een mayor player als het gaat om zeldzame aardmaterialen en lithium. Kijk sowieso naar de grootte van de Latijns-Amerikaanse economie. Onder meer dankzij Mercosur – het economisch samenwerkingsverband tussen de EU en Argentinië, Brazilië, Paraguay en Uruguay – kunnen we onze afhankelijkheid in balans houden. Ik denk dat we de wereld simplificeren als we alleen kijken naar China en de VS.’
‘Het beste wat politici kunnen doen om Europa weerbaar te maken, is bedrijven en industrieën de mogelijkheden te bieden van vrijhandelsakkoorden. Want de Europese Unie is amazing en uniek. De interne markt is altijd de kracht en de basis van Europa geweest, er is niets vergelijkbaars elders in de wereld. That said, de keerzijde is dat wij Europeanen slechts 6 procent van de hele wereldbevolking uitmaken. Als we onze strategische autonomie willen verstevigen, dan móeten we openstaan voor andere landen in de komende vijftien jaar.’
‘De beste manier voor Europa om onafhankelijk te zijn is dat we als bedrijfsleven competitief en economisch sterk zijn. Dat is onze kracht en macht. Een sterk Europa gaat hand in hand met een sterk bedrijfsleven. Dat creëert onafhankelijkheid. Dat geeft ons de mogelijkheid om gebeurtenissen als een pandemie goed op te lossen, om goed om te gaan met situaties zoals we die nu zien in Oekraïne. Ik weet niet waar een volgende pandemie uit bestaat, of, God verhoede, waar de volgende oorlogsdreiging is. Maar als Europa sterk is als economische regio, dan ben ik er zeker van dat we dat kunnen oplossen, dat we ermee om kunnen gaan.’

Beseffen ondernemers hoe belangrijk de Europese Unie is voor hen?

‘Oh yes. Ook al klagen veel ondernemers over de administratieve regeldruk of het verkrijgen van vergunningen. Ondernemers zijn enigszins problem-oriented, omdat ze altijd de bestaande situatie willen verbeteren. Ik tik ze figuurlijk op de schouder: het is goed te realiseren dat we loyaliteit hebben gezworen aan de Europese Unie. We zijn allemaal de Europese Unie, ondernemers, burgers, u, ik. Er is geen plan B. Er is niets beters dan Europa. Alleen moeten we haar wel repareren.’

Is ze kapot dan?

‘Delen van de Europese Unie wel, absoluut. Maar is het niet meer te repareren? For sure not. Ik denk dat we realistisch moeten zijn om te zeggen: we zijn achtergeraakt op de rest van de wereld. Let’s deal with it. De punten die ik aan het begin van ons gesprek heb genoemd en die allemaal ook te vinden zijn in ons programma Reboot Europe, zijn een mooi begin om weer een betere richting in te slaan.’

‘Reis maar eens af naar Londen en vraag hoe zij ervoor staan’

U bent optimistisch.

‘For sure. Er is geen alternatief voor Europa. We zien dat de Commissie goede initiatieven oppakt. De Net-Zero Industry Act, dat de productie van groene technologieën in Europa wil opschalen. Meneer Enrico Letta (oud-premier van Italië; red.) – ik sprak hem vandaag nog – bracht een rapport uit over de toekomst van de interne markt. Mario Draghi (oud-voorzitter van de Europese Centrale Bank; red.) onderzoekt de concurrentiekracht van de EU. Dat is allemaal veelbelovend.’

Sommige pessimisten zeggen dat het einde in zicht is voor de EU.

‘Reis af naar Londen en vraag hoe zij ervoor staan.’

In Nederland wordt door populisten gepleit voor Nexit, elders hoor je dezelfde geluiden.

Zucht diep. ‘Het is altijd moeilijk, dit soort discussies en waar je in gaat belanden. In onzekere tijden voel je je als burger onzeker. Als het slecht gaat met de economie, of dat nu in Europa is of in de Verenigde Staten, is het heel gemakkelijk populistische sentimenten aan te wakkeren. Het anti-recept voor populisme is een gezond en gelijkmatig groeiende economie. Ook daar kan het bedrijfsleven voor zorgen.’

Wat zijn de gevolgen als extreem-rechts de Europese verkiezingen wint?

‘We zijn een democratie, dat is het allerbelangrijkst. Mensen kunnen stemmen, daar moeten we trots op zijn. Dus: go vote.’
‘Een open en naar buiten gericht Europa heeft ons welvarend gemaakt, dat mogen we nooit vergeten. Nu de oorlog weer is teruggekeerd op ons continent, doet het me realiseren dat we pretty well off zijn. Er zijn zoveel mensen in de wereld die het slechter hebben dan wij. Wees daarom zuinig op onze democratie.’ 

Wie is Fredrik Persson?De Zweed Fredrik Persson (1968) is sinds 2022 president van Business Europe, de Europese federatie van ondernemingsorganisaties. De ‘economist by heart’ is onder meer voorzitter van de raad van bestuur bij energiebedrijf Ellevio AB, voorzitter bij de Internationale Kamer van Koophandel in Zweden en bestuurslid bij Interogo, eigenaar van Ikea. Voorheen was Persson ceo van Axel Johnson, een bedrijvengroep die onder meer actief is in staal en automatisering. Zijn vrije tijd spendeert de ‘outdoorish’ Persson met zijn familie.

Wat doet BusinessEurope?BusinessEurope is de Europese federatie van ondernemingsorganisatie in Brussel. Ze vertegenwoordigt 42 ondernemingskoepels uit 36 landen – waaronder VNO-NCW- die tezamen meer dan 20 miljoen bedrijven vertegenwoordigen.

Op de hoogte blijven van onze beste artikelen? Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.