E-nummers gevaarlijk? Of je dan nog wel een tomaat kan eten...

Drie keer raden hoeveel E-nummers er in een 100 procent natuurlijke tomaat zitten (ook de biologische). Nou, wat denk je? Dertien (!). En zelfs zuurstof heeft een E-nummer. Als dat zo is, zou ‘t dan echt zo gevaarlijk zijn? ‘E-nummers zijn de duivel geworden.’ Maar afschaffen is pas echt slecht voor de consument, zegt emeritus-hoogleraar Tiny van Boekel. En dit is waarom.

E-nummers. Emeritus-hoogleraar Tiny van Boekel slaat een nauwelijks hoorbare zucht. Het was een goed idee, maar de mensen willen er niet aan. ‘E-nummers zijn begonnen als een service van Europa aan de consument’, legt Van Boekel uit. De zestiger loopt al even mee in de voedselindustrie en heeft de introductie heel bewust meegemaakt. ‘Eind jaren zeventig, begin jaren tachtig werd steeds meer fabrieksmatig geproduceerd met steeds meer additieven. Dat kon niet meer op het etiket, dus toen is het E-nummer systeem bedacht voor door de EU goedgekeurde stoffen.’

‘Het wantrouwen voor E-nummers sluit aan op bijgeloof’

Het publiek heeft nooit veel liefde gehad voor de abstracte nummering, zegt Van Boekel, maar de aversie is de afgelopen decennia in snel tempo gegroeid. ‘In de loop der jaren zijn mensen zich steeds meer gaan afvragen of industrieelbereid voedsel wel goed is. E-nummers zijn de duivel geworden. De gedachte is: ‘Ze stoppen van alles in ons eten, maar wat mogen we niet weten. Kijk maar naar al die E-nummers.’ In alle boeken die er over zijn geschreven, heb ik nooit iets gelezen dat die stelling onderbouwt. Die gedachte sluit aan op bijgeloof.’

Wie is Tiny van Boekel?Tiny van Boekel is emeritus-hoogleraar Product Design & Quality Management aan de Wageningen Universiteit en was van 2012 tot augustus 2017 decaan onderwijs van Wageningen Universiteit. Van Boekel is ruim 40 jaar betrokken bij het vakgebied van de levensmiddelentechnologie. Op dit moment is hij buitengewoon hoogleraar zuiveltechnologie, ook aan Wageningen Universiteit.

Waar komt die aversie tegen E-nummers vandaan?

Zo vaak als Van Boekel spreekt met mensen over E-nummers, zo vaak staat hij een beetje voor een raadsel waar die soms heftige aversie vandaan komt. ‘Het gaat om gevoel en intuïtie’, zegt hij. ‘Ik denk eerlijk gezegd niet dat mensen bang zijn voor E-nummers. Ik denk dat het dieper zit. Er is nu een algemeen wantrouwen van het publiek tegenover industrieel geproduceerd voedsel. Dat heeft weer te maken met vervreemding. Als bedrijven hier niet transparant op reageren, dan loop het mis. Aardbeienjam en aardbeienijs worden bijvoorbeeld snel bruin, dat wordt gecompenseerd met een kleurstof met een E-nummer. Aan de jam of het ijs verandert niets, maar niemand koopt bruine aardbeienjam of bruinig ijs. Dat moet je als fabrikant uitleggen.’

E-nummerangst is slecht voor consument

Fabrikanten die de bui voelen hangen, stoppen met het vermelden van E-nummers en gaan de productnamen weer voluit schrijven of vervangen toevoegingen door onschuldiger klinkende alternatieven. ‘Met de angst voor E-nummers schiet de consument zich in zijn eigen voet’, vindt Van Boekel. ‘Die toevoegingen hebben een functie. Fabrikanten stoppen er nu andere stoffen in om hetzelfde effect te bereiken. Neem MSG, ve-tsin, een smaakversterker met E-nummer E261. Omdat er claims zijn dat het slecht voor je is, besluiten fabrikanten het niet meer te gebruiken. In plaats daarvan gebruiken ze bijvoorbeeld gistextract. Daar zit ook E621 in, maar het hoeft geen E-nummer te hebben. Dat is een beetje verlakkerij.’

‘Zonder E-nummers kan voedsel juist gevaarlijk zijn’

Van Boekel vindt eigenlijk dat bedrijven hun oren in dit geval niet zo naar de publieke opinie moeten laten hangen. ‘Zeg openhartig wat je gebruikt en waarom. Dat zal de marketeer misschien minder leuk vinden, maar dat is volgens mij de enig juiste weg. Ik denk ook dat dat verwijderen van E-nummers uiteindelijk als een boemerang zal terugkeren bij het bedrijf. Het lijkt voor consumenten alsof er iets te verbergen valt.’

E-nummers zijn niet het gevaar: geen E-nummers wél

Van Boekel denkt ook dat de druk op fabrikanten om E-nummers te vervangen gevaarlijk kan zijn voor de consument zelf. Een nummer is veel makkelijker te onthouden dan allerlei verhullende productnamen. ‘Stel dat je allergisch bent voor bijvoorbeeld E621 en je leest ’gistextract’ of ‘mononatriumglutamaat’ of zoiets. Je zou dan kun je denken dat je dat product veilig kunt gebruiken. Verwijderen van E-nummers maakt het alleen maar ingewikkelder om uit te zoeken wat er nu precies in een product zit.’

‘De angst voor E-nummers is de uiting van een veel groter probleem’

Het systeem van E-nummers is volgens Van Boekel inmiddels te omschrijven als: operatie geslaagd, patiënt overleden. Hoewel het in essentie prima is, is het waarschijnlijk niet meer te redden in de huidige vorm, denkt hij. ‘De ontwikkeling tegen E-nummers wordt steeds erger. Ook door de reactie van de industrie om mee te buigen wordt het erger. Ik denk dat er niets anders op zit dan een nieuw systeem verzinnen. Dit gaat de verkeerde kant op. Waarschijnlijk kan iets gedaan worden met ict, bijvoorbeeld een barcode die je kunt scannen met je mobieltje. Ik ben vooral voor openheid en transparantie. Als dat gerealiseerd kan worden met het bestaande systeem vind ik dat ook goed.’

Op de hoogte blijven van onze leukste artikelen?Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.

Er isniet alleen kritiek op E-nummers:

13 E-nummers in een biologische tomaat?

De EU heeft alle toevoegingen een E-nummer gegeven, of ze nu uit het lab komen of van natuurlijke oorsprong zijn. Van nature bevat elke tomaat, ook de biologische, minstens 13 E-nummers. De natuurlijke conserveermiddelen zijn met een sterretje gemarkeerd:

• E140 chlorofyl
• E160a carotenoïden
• E160b annatto of bixine
• E160d lycopeen*
• E270 melkzuur*
• E296 appelzuur*
• E297 fumaarzuur*
• E300 citroenzuur*
• E330 vitamine C*
• E440 pektinen
• E460 cellulose
• E508 kaliumchloride
• E921 l-cysteïne

E160 is wat een tomaat rood maakt. Opmerkelijk: Soms kan een synthetische variant van E160b beter zijn, omdat je overgevoelig kunt zijn voor een eiwit in het natuurlijke E160b in de tomaat.

Andere E-nummers in de natuur

• E948 zuurstof
• E182 zorgt dat bietjes rood zijn
• E150a karamel
• E908 natuurlijk waslaagje op rijstkorrels dat wordt gebruikt voor bijvoorbeeld kauwgom
• E620 glutamine (zit van nature in spieren)

Vitamines als additief

Vitamines die een E-nummer hebben en gebruikt worden als toevoeging in voeding:

• E160a provitamine A (betacaroteen) – kleurstof (geel/oranje)
• E101 vitamine B2 (riboflavine) – kleurstof (geel)
• E300 vitamine C (ascorbinezuur) – antioxidant, broodverbetermiddel
• E307 vitamine E (alfa-tocoferol) – antioxidant
• E357 vitamine B3 (nicotinezuur) – antioxidant, kleurstabilisator