De invloed van Gazelle: vrouwenemancipatie op wielen

Met het 125-jarig jubileum van VNO-NCW kijken we terug op bedrijvigheid en ondernemerschap in Nederland. Nederlandse bedrijven hebben vaak grote invloed gehad op onze samenleving. Zo kwam het Friese Drachten tot ontwikkeling door Philips, droeg Gazelle bij aan de emancipatie van vrouwen en veranderden De Ruijter, Venco en Venz onze eetcultuur. In dit tweede deel van een drieluik: Gazelle werkte mee aan de emancipatie.

There are nine million bicycles in Beijing, zong Katie Melua. Een schijntje in vergelijking met het aantal in Nederland. Met 24 miljoen fietsen en 1,5 fiets per Nederlander heeft Nederland een hoger gemiddelde dan waar ook ter wereld.

Hoe anders was dat rond 1820, toen de fiets haar intrede deed. Hans Buiter, verenigingshistoricus bij de ANWB vertelt: ‘Loopfietsen – fietsen zonder trappers – waren de eerst norm. Daarna kwam de hoge bi, een onstabiele fiets met een enorm hoog voorwiel en een klein achterwieltje. Die werd populair bij mannen uit de bovenklasse, maar het bleef een niche-activiteit voor rijke waaghalzen.’

Eind 19^e eeuw veranderde dat. De veiligheidsfiets kwam op de markt. Buiter: ‘Die had twee gelijke wielen, lag dichter bij de grond en was veiliger.’ Toen Nederlandse bedrijven als Gazelle de veiligheidsfiets zelf gingen produceren, werd hij toegankelijk voor een groot publiek.’

Onzedelijk

Voor die tijd waren fietsen niet bedoeld voor vrouwen. Fietsen was onzedelijk, onvrouwelijk en gevaarlijk vond men (lees: de mannen). Buiter: ‘Maar eigenlijk wilde men ook niet dat vrouwen te onafhankelijk werden.’

De fiets had namelijk een grote invloed op de mobiliteit in Nederland. Zo ook op die van de vrouw. Met de komst van die ‘veilige’ fiets lieten zij zich niet langer tegenhouden. Dat was goed voor de vrouwenemancipatie, aldus Buiter. ‘Vrouwen kregen meer vrijheid en onafhankelijkheid. Ze konden zelfstandig langere afstanden reizen.’

 

Dat deden ze ook massaal, naar kennissen, maar ook naar werk. ‘De afstanden zijn klein in Nederland. Vrouwen vanuit de dorpen konden zelfstandig naar de stad voor werk. Fietspaden werden soms zelfs aangelegd door bedrijven, om personeel aan te trekken.’ Langzaam maar zeker begonnen de contouren van Nederland-fietsland zichtbaar te worden.

Bedrijven als Gazelle en Burgers, de eerste Nederlandse fietsenfabrikant, speelden daarop in. ‘Vrouwen vormden de helft van de samenleving, en producenten hadden door dat er vraag was naar veilige, comfortabele vrouwenfietsen. De omafiets, zonder stang, is daaruit voortgekomen, maar ook de typisch Nederlandse bagagedrager, waarop je iemand kon meenemen, en er zelfs kinderzitjes op kon monteren, zodat vrouwen ook met kinderen op pad konden.’

Ook de vrouwenmode veranderde. Vrouwen droegen rokken, en broeken waren taboe. Maar fietsen met een rok is natuurlijk niet te doen. Daarvoor hadden vrouwen toch echt kleding met meer bewegingsruimte nodig. Broekrokken en pofbroeken werden gangbaarder, en vrouwen kregen meer kledingkeuze.