Carolien Gehrels over energietransitie: 'Álle energiebronnen zijn nodig’

Het nieuwe kabinet moet in navolging van het buitenland ‘ferme’ besluiten nemen over de energietransitie, zegt Carolien Gehrels, voorzitter van de Taskforce Infrastructuur Klimaatakkoord Industrie. ‘De overheid moet de urgentie voelen.’

Het kabinet is demissionair en de formatie van een nieuw kabinet duurt nog wel even, maar Carolien Gehrels is blij dat er op het gebied van klimaat (en stikstof) nog wél besluiten worden genomen, bijvoorbeeld recent over het ombouwen van het bestaande gasnetwerk naar een waterstofnetwerk. Zeker als voorzitter van de Taskforce Infrastructuur Klimaatakkoord Industrie is ze daar blij mee, want er is geen tijd te verliezen op weg naar de energiedoelstellingen van 2030 en 2050.

Mevrouw Gehrels, gaan we daar op inzetten: waterstof?

‘Nee, het is niet waterstof óf zon en wind óf opslag van CO2 óf een warmtenet. Het is én én én. We hebben alles nodig en moeten alles aanleggen, maar dat kan niet tegelijk. Dus beginnen we met waterstof.’

Wat moet het nieuwe kabinet nog meer doen?

‘Vier keer 500 miljoen euro stoppen in het Meerjarenprogramma Infrastructuur Energie en Klimaat (het MIEK, waarin overheid, industrie en infrastructuurbeheerders bespreken welke investeringen in de energie-infrastructuur wanneer nodig zijn; red.). Daar zitten nu 17 projecten in de wachtrij, zoals een buisleidingenbundel tussen Rotterdam en het Limburgse industriecomplex Chemelot, en het CO2-opslagproject Porthos. Die projecten moeten worden voorgefinancierd. Dat kon tot dusver niet. Er mocht pas in een energienetwerk worden geïnvesteerd als er concrete klanten waren. Maar daar kunnen we niet op wachten. Misschien ligt er dan een keer een pijp een jaar te vroeg, dat risico is te overzien.’

‘Naast het waterstofnetwerk moet het stroomnet worden verzwaard en moet er voor april 2022 een besluit vallen over de aanleg van twee windparken in zee. Dit met het oog op de overschakeling van de industrie op elektriciteit. De overheid moet de urgentie voelen en de industrie in staat stellen om te transformeren. Dus niet alleen maar de doelstellingen aanscherpen, maar zorgen dat de infrastructuur er ligt. Dan is de industrie aan zet.’

Wie is Carolien Gehrels?Carolien Gehrels komt niet uit de energiewereld. Hoe word je dan voorzitter van de taskforce Infrastructuur Klimaatakkoord Industrie? ‘Ik ben gevraagd door het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Toenmalig minister Eric Wiebes ken ik nog als collega-wethouder in Amsterdam. Ze wilden iemand die de politiek kende, ervaring had met lokale overheden, en creatief en constructief is. Als wethouder heb ik onder meer Nuon gesplitst en verkocht, en een begin gemaakt met het Warmtenet. En bij Arcadis ben ik directeur Europese Steden; in steden gaat het ook vaak om ruimtelijke afwegingsprocessen.’
Gehrels studeerde Nederlands in Groningen en werkte vanaf 1992 in communicatiefuncties. In 2000 werd zij directeur van Berenschot Communicatie. Van 2006 tot 2014 was zij voor de PvdA wethouder in Amsterdam. Sinds 2014 werkt ze bij advies- en ingenieursorganisatie Arcadis.

Welke rol speelt de industrie?

‘De rol van vliegwiel. Met het verminderen van de uitstoot van CO2 zijn in de industrie veel grotere slagen te maken dan in woningen. Ook het waterstofverhaal begint in de industrie. In eerste instantie is het netwerk bedoeld voor 14 grote bedrijven, die maken de slagaders van het systeem rendabel. Vervolgens kun je denken aan auto’s op waterstof of zelfs koken op waterstof. Dat zijn de haarvaten. Dankzij het besluit van het kabinet komt er nu perspectief voor bijvoorbeeld het NortH2-project in het noorden, waar met een windpark op zee groene waterstof zal worden gemaakt. Onder meer Shell, Gasunie en Groningen Seaports zijn daarbij betrokken. Ik hoop dat waterstof net zo’n innovatiecurve doormaakt als windenergie; die is sneller van subsidie afgeraakt dan we hadden gedacht.’

Het stroomnet is al overbelast. Zijn we nog op tijd?

‘Er zal in de tussentijd in elk geval meer regie van het Rijk moeten komen met betrekking tot de datacenters, want die hebben veel stroom nodig. Voor grootscheepse stroomstoringen ben ik nog niet zo bang. Nederland scoort nog altijd hoog als het om leveringszekerheid van elektriciteit gaat.’

‘Met CO2-uitstoot zijn in de industrie veel grotere slagen te maken’

‘We moeten niet vergeten dat de procedures voor uitbreiding van het stroomnet veel tijd kosten. Zeeland wil bijvoorbeeld een nieuwe hoogspanningsverbinding die aansluit op het landelijke net dat de elektriciteitscentrales met elkaar verbindt. De huidige verbinding is overbelast. Daar is normaliter 20 jaar mee gemoeid. We kunnen kijken of we trajecten in elkaar kunnen schuiven om tijd te besparen, maar TenneT is nu eenmaal gebonden aan de officiële termijnen. Ook kunnen we kijken of procedures beter afgestemd kunnen worden op de praktijk in het bedrijfsleven. Het machinepark van bedrijven gaat om de 7 jaar in revisie, en daar moet je op inspelen.’

U zet ook in op opslag van CO2. Is dat inmiddels maatschappelijk geaccepteerd?

‘Als tussenoplossing naar een duurzame energievoorziening, ja. Er komen enkele grote projecten voor afvang van CO2 en opslag in de zeebodem. En misschien kunnen we CO2 ook hergebruiken in plaats van opslaan. We kunnen daarbij kijken naar Noorwegen, dat al verder is op dit gebied. Het zou mooi zijn als we uiteindelijk negatieve emissie kunnen bereiken: CO2 niet uitstoten maar gebruiken in het productieproces van bedrijven. De TU Delft is daar al ver mee.’

Zijn andere landen duurzamer, sneller met de energietransitie?

‘Wel als je kijkt naar de bedragen die landen als Duitsland, Frankrijk en Italië uittrekken voor investeringen in de infrastructuur. Dat gaat om tientallen tot zelfs 100 miljard euro: heel grote bedragen. Er worden in het buitenland ferme besluiten genomen. Hopelijk gaat het nieuwe kabinet dat ook doen. Het helpt in dit verband ook dat Joe Biden zich pal achter het Klimaatakkoord heeft opgesteld, en ‘triljons’ investeert.’

‘Bedrijven hier houden is beter dan zeggen: ga maar naar het buitenland’

Hoe krijg je de burger mee in dit proces? Want die moet toch zijn woning laten verduurzamen en elektrisch gaan rijden?

‘Het gaat in de energietransitie om lange lijnen, met aan het einde de gebruiker. Die moet een handelingsperspectief hebben. De lusten en de lasten moeten worden verdeeld, daar zullen burgers op letten. Amsterdam heeft bijvoorbeeld het grootste aantal laadpalen voor elektrische auto’s ter wereld. Dat is bereikt door het plaatsen van laadpalen te koppelen aan de felbegeerde parkeerplekken in Amsterdam. Je moet op zoek naar dat soort koppelkansen.’

‘Daarnaast moet je duidelijk maken dat de industrie de schaal biedt waardoor investeringen rendabel worden. Ja, de industrie in Nederland is energie-intensief en stoot relatief veel uit, maar die bedrijven zorgen ook voor de mogelijkheid om geld te verdienen, werkgelegenheid en duurzame innovatie. Het is beter om die bedrijven hier te houden dan om te zeggen: ga maar naar het buitenland.’

Op de hoogte blijven van onze beste artikelen?Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.

CO2 afvangen en opslaan in een leeg gasveld onder de zeebodem: zo gaan ze dat aanpakken in de Rotterdamse haven