Bendes bedreigen ondernemers: 'Anders komen we wel even langs'

Criminele bendes rukken op vanuit de onderwereld naar de bovenwereld van het bedrijfsleven. Ze breiden hun activiteiten steeds verder uit en komen zo, met intimidatie en geweld, in het vaarwater terecht van bonafide ondernemers. Hoe moeten die zich daartegen wapenen?

 

Een groep ruige mannen met baarden op motoren, in zwart leer en vol tattoos ziet er op zich al indrukwekkend genoeg uit. Maar helemaal als ze bij je op de stoep voor je kroeg staan. En niet alleen om een biertje te drinken. Outlaw Motorcycle Gangs (OMG’s) worden ze genoemd in internationaal onderzoek. Ofwel motorclubs op het criminele pad. Motorclubs zijn in opkomst. Naast de Hells Angels kennen we inmiddels Satudarah, Bandidos en No Surrender uit de kranten. Een groeiend aantal ondernemers leert de criminele motorclubs – motorbendes – van nabij kennen, want die beperken zich niet tot de onderwereld. Ze proberen een plek te veroveren in de bovenwereld om onder een legale dekmantel hun criminele activiteiten voort te zetten. Of om via de lokale politiek druk uit te oefenen op het gezag van burgemeester en wethouders.

 

Afpersing

Die vermenging van onder- en bovenwereld baart verschillende partijen zorgen. Een bijkomend probleem is de intimidatie waarmee de motorclubs te werk gaan. Gevolg is dat de aangiftebereidheid klein is. ‘We weten daardoor niet of afpersing één of duizend keer plaatsvindt’, zegt Roger Bos, hoofdofficier van justitie in Limburg, waar veel criminele motorclubs actief zijn. ‘We weten wel dat afpersing, onder meer van horecaexploitanten, prominent deel uitmaakt van het verdienmodel van dit soort clubs.’

Hij wijst erop dat het niet alleen motorclubs zijn die zich hier schuldig aan maken. Afpersers zijn bijvoorbeeld ook te vinden onder bewoners van woonwagenkampen of bij andere criminele samenwerkingsverbanden. ‘Het begint bijvoorbeeld met het standaard niet betalen voor openbaar vervoer. Daarna komt het proletarisch winkelen. Als een winkelier daarover klaagt, krijgt hij een steen door de ruit.’ Zelfs een reguliere aankoop kan tot afpersing leiden. Als de verkopende partij vraagt waar zijn geld blijft, kan dat door de koper worden opgevat als een bedreiging. Die eist vervolgens doodleuk 20.000 euro genoegdoening.

 

‘Aangifte doen is ook wel eng: iemand op de motor en met een helm op die voor je deur staat’

 

Volgens Bos hebben criminelen het succes van deze aanpak ontdekt door het afpersen van andere criminelen. Het is een makkelijke manier om geld te verdienen, die ertoe kan leiden dat complete cafés worden overgenomen. Bos: ‘Vooral ondernemers die zelf wat te verbergen hebben – het ontduiken van de belasting bijvoorbeeld – zijn een makkelijke prooi. Maar ook ondernemers die zich netjes aan de regels houden zijn het slachtoffer. Ik ken zelfs gevallen van mensen die zijn geëmigreerd omdat ze niet meer tegen de bedreigingen konden.’

 

Geen clubkleuren

Branchevereniging Koninklijke Horeca Nederland heeft geen cijfers over het aantal cafés dat hiermee te maken krijgt, zegt woordvoerder Joris Prinssen. ‘We roepen onze leden op om aangifte te doen, maar dat doen ze niet makkelijk. Het is ook wel eng: iemand op de motor en met een helm op die voor je deur staat, bij de school van je kinderen of het kantoor waar je vrouw werkt.’ Horecaexploitanten krijgen in elk geval het advies om hun huisregels uit te breiden en op een bordje op de deur aan te geven dat groepen die gehuld zijn in clubkleuren, zoals motorclubs en voetbalsupporters, worden geweigerd. Al is het maar omdat de andere klanten zich geïntimideerd kunnen voelen door hun aanwezigheid.

Gemeenten als Tilburg en Apeldoorn hebben hesjes met de clubkleuren verboden in het horecagebied en op evenementen. Op deze manier kan worden voorkomen dat motorclubs zich cafés langzamerhand toe-eigenen. Eerst jaag je de andere klanten weg en maak je er je stamkroeg van, en vervolgens neem je de zaak over en kun je zo je criminele winst wit wassen. Het ‘innemen’ van cafés is voor motorclubs ook een drukmiddel om de lokale overheid zover te krijgen om hen een clubhuis te gunnen. Daartoe worden ook voetbalhooligans ingeschakeld, wordt gesignaleerd in de Integrale landelijke voortgangsrapportage OMG’s. Hooligans vormen een bedreigende massa in de strijd tegen het lokale bestuur én in de onderlinge strijd tussen motorclubs.

 

de angst is dat de onderwereld zich als een olievlek verspreidt in de bovenwereld

 

Volgens de rapportage lenen motorclubs zich door hun internationale netwerk en besloten subcultuur goed voor zware en internationale misdaad. Ze onttrekken zich aan de aandacht van de politie door regelmatig van telefoonnummers te wisselen en gebruik te maken van stoorzenders en versluierd taalgebruik. Besprekingen vinden bij voorkeur face to face plaats. Van de circa 1.300 OMG-leden die bekend zijn bij de politie, heeft 80 procent een strafblad.

 

Olievlek

De vrees is dat de onderwereld zich als een olievlek verspreidt in de bovenwereld. Steeds meer partijen zullen ermee te maken krijgen. Bijvoorbeeld de beveiligingssector, die het immers ook moet hebben van stevige types. Laetitia Griffith, voorzitter van de Nederlandse Veiligheidsbranche, kondigde onlangs aan dat beveiligingsbedrijven werknemers en sollicitanten nog strenger gaan controleren op criminele contacten. In het verleden zijn horecagelegenheden afgeperst door ‘beveiligingsbedrijven’ die er wel voor zouden zorgen dat het rustig bleef in de tent. Volgens de politie doen motorclubs pogingen om particuliere beveiligingsbedrijven in handen te krijgen.

Beveiligingspersoneel wordt al om de drie jaar door de politie gecontroleerd op het hebben van een strafblad. Daarnaast wordt sinds vorig jaar gekeken of zij ‘in criminele kringen verkeren’. Maar volgens de branchevereniging is die check niet waterdicht. ‘Het komt voor dat mensen met criminele contacten toch een beveiligingspas krijgen’, zegt Trees van den Broeck, secretaris van de brancheorganisatie. ‘Daarmee kan de betrouwbaarheid van beveiligingsbedrijven ter discussie komen te staan. Daarom hebben we in onze gedragscode opgenomen dat leden en keurmerkhouders zich verplichten geen mensen in dienst te nemen die in criminele kringen verkeren. Medewerkers moeten het melden als zij zulke contacten krijgen.’ Opdrachtgevers in het bedrijfsleven en bij de overheid zouden op hun beurt goed moeten opletten met welke beveiligingsbedrijven ze in zee gaan, stelt Van den Broeck.

 

‘En toch komt het voor dat advocaten onder druk worden gezet’

 

Witwassen

De olievlek reikt verder. Te denken valt aan advocaten, notarissen en makelaars die door bendes worden ingezet voor witwaspraktijken en de aankoop van onroerend goed. De brancheverenigingen zeggen geen aanwijzingen te hebben dat hun leden daar in toenemende mate mee te maken hebben. Zowel de Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA) als de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) wijzen in dat verband op de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme. Die heeft de regels voor en het toezicht op advocaten en notarissen aangescherpt. ‘Notarissen hebben een meldingsplicht als zij te maken krijgen met dubieuze partijen. De Belastingdienst en het Openbaar Ministerie hebben inzagerecht in notariële rekeningen’, zegt KNB-woordvoerder Nora van Oostrom. ‘Het uitgangspunt bij de opsporing is follow the money.’ Een notaris die een melding maakt, hoeft volgens haar niet al te bang te zijn dat criminelen daarachter komen. ‘Een notaris mag geen contant geld aannemen, dus betalingen lopen via de bank. En die heeft ook een meldingsplicht.’

NOvA-woordvoerder Robert Veldhoen wijst erop dat advocaten die zich voor het karretje van criminelen laten spannen, ‘nog niet jarig zijn als de deken daarachter komt’. Maar het komt volgens hem wel voor dat advocaten onder druk worden gezet om mee te werken. En dan wordt het verhaal toch anders.

 

Oranje jerrycan

De georganiseerde misdaad maakt ook gebruik van nietsvermoedende ondernemers. Hennepplanten voor de drugsteelt worden gewoon buiten medeweten van boeren tussen de hoge maiskolven gezet. Zij zullen er alleen iets van merken bij het oogsten. En dan is de buit vaak al binnen. De Limburgse Land- en Tuinbouwbond heeft in dit kader het project ‘Hennepbestrijding buitengebied’ opgezet. De tweehonderd deelnemende boeren moeten hun 550 percelen regelmatig controleren op hennep. Met een oranje jerrycan van LLTB die zij op een stok boven het mais plaatsen, geven zij aan dat zij aan het project meedoen. Dat is een signaal voor de politie én voor criminelen die op zoek zijn naar grond voor hun hennep.

 

‘als we niets doen, gaat het van kwaad tot erger’

 

Bij de hennepteelt binnen gaat het meer om het gebruik van apparatuur zoals lampen. Philips heeft in 2012 een monitoringsbeleid ingevoerd om tot op de eindgebruiker te controleren of lampen wel worden gebruikt voor de teelt van groente, fruit en bloemen, en niet voor de hennepteelt. Directe aanleiding was een wetswijziging die hennepteelt voor de handel strafbaar stelde. ‘De bedoeling van de overheid was dat coffeeshops een beperkte voorraad zouden krijgen op basis van thuisteelt’, zegt Philips-woordvoerder Eric Drent. ‘Daar zijn toen echter een aantal grote spelers ingestapt waar wij als Philips ver van willen blijven. ‘Er was sprake van criminalisering van de hennepteelt, en dat past niet bij ons streven naar duurzaam zakendoen.’

De Philips-lampen, die volgens Drent niet eens zo geschikt zijn voor hennepteelt, gaan naar de groothandel en de installatiebranche, nooit direct naar henneptelers. ‘Maar de handel in tweedehandslampen kun je niet voorkomen’, zegt Drent. Philips is om die reden zelfs gestopt met de verkoop van de 400 watt-lamp. Zo moet elke branche en elk bedrijf dat te maken krijgt met belangstelling uit criminele hoek goed nadenken over de reactie daarop. ‘De samenwerking tussen bedrijfsleven en overheid is het begin van de oplossing’, zegt hoofdofficier van justitie Roger Bos. ‘Als we niks doen, gaat het van kwaad tot erger.’

 

Verbod op motorclubs?In Duitsland kan de minister van Binnenlandse Zaken een motorclub bestuurlijk verbieden als hij vindt dat deze de openbare orde bedreigt. Het is voldoende als er rechtszaken lopen tegen afzonderlijke bendeleden. In Nederland is een civiel verbod van de rechter nodig. Dat moet goed beargumenteerd worden met het oog op het recht van vereniging. Er is tot dusver te weinig bewijs dat clubs zich als vereniging schuldig maken aan strafbare feiten.

 

Wet tegen witwassenDe Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) richt zich op verschillende beroepsgroepen. Het gaat om partijen die zich bezighouden met onroerend goed (verkopers, makelaars, taxateurs) of met financiering (banken, geldwisselkantoren, casino’s, beleggingsinstellingen), en om vrije beroepsgroepen als advocaten, notarissen, accountants en belastingadviseurs. Advocaten zijn bijvoorbeeld verplicht om een cliëntenonderzoek te doen en moeten ongebruikelijke transacties melden, ook als het nog maar om een voornemen gaat.

 

Oproep afpersing meldenToch maar aangifte doen, desnoods anoniem via de Vertrouwenslijn, zegt hoofdofficier van justitie Roger Bos. ‘Feit is wel dat ons strafrecht gebaseerd is op getuigenverklaringen die getoetst moeten kunnen worden. De identiteit van getuigen kunnen we beschermen, maar dat wordt lastig als de getuige meteen ook het slachtoffer is.’ Ondernemers zijn bang dat het in dat geval lang duurt voordat zaken voor de rechter komen. In de tussentijd kunnen criminelen doorgaan met intimideren. Getuigen kunnen daardoor afhaken, of aangiften worden ingetrokken. Bos wil dat nuanceren. ‘Binnen drie maanden wordt 80 procent van de zaken afgedaan. De grote, complexe zaken duren wel langer.’