5 redenen waarom het kabinet nú moet investeren

Met de huidige lage rentestand wordt het heel aanlokkelijk voor het kabinet om geld te lenen en grote investeringen te doen. Dat is goed voor de economische groei. Maar dat betekent wel het einde van een braaf begrotingsbeleid. Vijf redenen waarom het kabinet toch in het diepe moet springen. En alvast een lijstje projecten.

Het moet van Europa
Eurocommissaris Valdis Dombrovskis, onder meer verantwoordelijk voor een sterke euro, zei onlangs dat Nederland meer moet investeren en de binnenlandse vraag moet aanjagen. Op die manier kunnen we het handelsoverschot terugbrengen. Handelsoverschotten- en tekorten zijn volgens Dombrovskis onevenwichtigheden die niet goed zijn voor de lidstaten zelf en de Europese Unie als geheel.

Negatieve rente werkt niet
De Europese Centrale Bank hanteert sinds kort een negatieve rente voor banken die tijdelijk geld bij de ECB willen stallen. De ECB wil op die manier banken ertoe aanzetten om meer leningen te verstrekken aan klanten. Maar volgens Casper de Vries, hoogleraar monetaire economie aan de Erasmus Universiteit, is er momenteel geen vraag naar meer leningen. Bedrijven en consumenten kijken de kat uit de boom. Ondertussen dalen de dekkingsgraden van de pensioenfondsen door de lage rentestand. Dit helpt dus niet, stelt De Vries in De Telegraaf. Wat volgens hem wel helpt, juist dankzij de lage rente, zijn overheidsinvesteringen.

Laatste strohalm
Volgens The Economist werken de reguliere maatregelen om groei te stimuleren – of onorthodoxe als een negatieve rente – niet meer of onvoldoende. Overheden moeten daarom investeren in grote projecten, bijvoorbeeld in infrastructuur. Gebeurt dat niet en blijft economische groei uit, dan krijgen de populisten het voor het zeggen in de wereld. En dat betekent onaantrekkelijke maatregelen als protectionisme en nationalisatie van bedrijven.

Fragiele wereldeconomie
De Nederlandse economie groeit, maar het is nog niet overtuigend. Die groei is onverminderd afhankelijk van het buitenland. Het Centraal Planbureau houdt er rekening mee dat de wereldeconomie in 2017 verslechtert. Als een aantal ontwikkelde landen en China investeringen uitstellen en hun binnenlandse consumptie zien teruglopen, krijgt Nederland als handelsland daar tikken van mee. Dat vraagt om een beleid dat Nederland minder afhankelijk maakt van anderen. De groei moet in eigen hand worden genomen. Dat kan met investeringen.

Bij gebrek aan investeringsbank
Net als veel andere landen had Nederland vroeger een investeringsbank om projecten van de grond te krijgen die niet in de markt tot stand komen. Die is echter in de jaren negentig weg geprivatiseerd. Er is nu een discussie gaande om weer zo’n investeringsbank op te richten, al is het maar om te profiteren van het Europese Junckerfonds voor investeringen. Zo’n bank heb je echter niet van vandaag op morgen. Dus nu toch maar goedkoop lenen.

Drie projecten waarvan Nederland beter wordt

Wat? Zuiderzeespoorlijn doortrekken van Lelystad via Groningen naar Bremen Hoeveel? Tussen de 5 en 10 miljard euro, afhankelijk van de uitvoering. Waarom? In 1,5 uur van Amsterdam naar Groningen, in 3 uur van Amsterdam naar Bremen. De maatschappelijke baten bedragen tussen 2 en 5 miljard euro, berekende de Rijksuniversiteit Groningen in 2006. Het levert ook minstens vierduizend banen extra op in Noord-Nederland. Herman Bloupol, secretaris SER Noord: ‘Als er een snelle verbinding komt van de Randstad met het achterland verwacht ik dat de betere bereikbaarheid een gunstige spin-off heeft in economische centra zoals Groningen.’ Groningen is op dit moment de stad met de meeste uit universiteit en academisch ziekenhuis voortkomende startups (111) in Nederland, zegt de SER Noord.

 

Wat? Metro en sneltramnetwerk aanleggen rondom Amsterdam Hoeveel? Onbekend. Volgens ING-econoom Rico Luman moet je denken in een termijn tot 2040. De Noord-Zuidlijn in Amsterdam kost 3 miljard euro voor 9 kilometer tunnel. Waarom? ‘De uitstraling van Amsterdam als kleine grote stad wordt door velen als de charme gezien, maar in vergelijking met grote steden in het buitenland schiet de schaalgrootte vaak tekort om wezenlijke agglomeratievoordelen te genereren’, zegt ING-econoom Rico Luman. ‘Er zijn weliswaar ook trein- en busverbindingen naar Zaanstad, Almere, Schiphol en Haarlem, maar met metrolijnen kun je de reizigersvolumes beter opvangen. Toeristen krijgen het idee dat de omliggende kernen er ook bij horen. Ik snap dat politici huiverig zijn, maar ik vind het een gemiste kans dat de Noord-Zuidlijn niet meteen wordt doorgetrokken naar Schiphol.’

 

Wat? Snelwegen verbreden Hoeveel? 11 miljard euro Waarom? De achtereenvolgende kabinetten-Rutte hebben de afgelopen jaren fors beknibbeld op het Infrafonds voor investeringen in de periode 2012-2028. Veel snelwegen in Nederland moeten het doen met 2×2 rijstroken, terwijl het er allang minimaal 2×3 hadden moeten zijn. Bij gebrek aan geld haalt dit soort projecten het Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport (MIRT) van het kabinet niet eens. De filezwaarte, lengte x duur van files, nam afgelopen jaar toe met 20 procent.